Danas je utorak, 4. juni/lipanj, 156. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1867. – Rođen je finski maršal i državnik Carl Gustaf Emil Mannerheim, predsjednik Finske od 1944. do 1946. Kao konjički oficir ruske vojske učestvovao je u rusko-japanskom ratu i u Prvom svjetskom ratu, od 1917. je predvodio kontrarevolucionarne snage u Finskoj i bio regent Finske 1918. i 1919, a u Drugom svjetskom ratu vrhovni komandant finske armije. Odbrambena utvrđena linija prema SSSR, izgrađena prije Drugog svjetskog rata na Karelijskoj prevlaci prema njegovoj zamisli, nazvana je “Manerhajmova linija”.
1878. – Velika Britanija s Otomanskim carstvom sklopila tajni sporazum protiv Rusije, na osnovu kojeg je Britanija okupirala Kipar, a zauzvrat se obavezala da pomogne Turcima u slučaju ruskog napada.
1911. – Rođen je Milovan Đilas, partizanski komandant i najpoznatiji jugoslovenski disident.
1916. – Kod Ljvova u Prvom svjetskom ratu počela ruska ofanziva protiv austrougarskih armija, nazvana “Brusilovljeva ofanziva” – prema prezimenu komandanta Jugozapadnog fronta generala Alekseja Brusilova, koja je olakšala položaj saveznika na Zapadnom frontu i u Italiji. Austrijanci su izgubili oko 250.000 vojnika i nisu se oporavili do kraja rata. Kad su Rusi stigli do Karpata, Rumunija je ušla u rat na strani sila Antante.
1920. – U dvorcu Trijanon kod Pariza sile Antante poslije Prvog svjetskog rata potpisale mirovni ugovor s poraženom Mađarskom i oduzele joj teritorije koje je u okviru Austro-Ugarske nasilno držala. Čehoslovačkoj su pripale Slovačka i karpatska Ukrajina, Rumuniji Transilvanija i istočni Banat, a Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca Slavonija, Srem, Hrvatska, Međumurje, Prekomurje, dijelovi Baranje, Banata i veći dio Bačke. Oko 3,5 miliona Mađara ostalo je van matične zemlje, najviše u Rumuniji, a desetak miliona nemađarskih naroda, koji su do 1918. nacionalno ugnjetavani u Austro-Ugarskoj, više nije bilo pod mađarskom vlašću.
1942. – Počela četverodnevna bitka za pacifičko otočje Midway, u kojoj su Amerikanci nanijeli prvi ozbiljan poraz Japancima u Drugom svjetskom ratu.
1942. — Rudi Čajavec, partizanski pilot, uz Franju Kluza jedan od pionira vazduhoplovstva NOVJ i narodni heroj Jugoslavije, izvršio je samoubistvo.
1943. – Vojnim pučem zbačen s vlasti predsjednik Argentine Ramon Castillo.
1944. – Američke trupe oslobađaju Rim. Glavni zapovjednik Wehrmachta u Italiji, Albert Kesselring, naredbom je povukao svoje jedinice. U grad je ušla američka 1. oklopna divizija.
1946. – General Huan Peron prvi put izabran za predsjednika Argentine. Provodio je autoritarnu politiku, oslanjajući se na radnike i izuzetnu popularnost supruge Eve. Odvojio je 1955. crkvu od države i prvi put uveo svjetovnost škole, zbog čega ga je rimokatolička crkva ekskomunicirala. U septembru 1955. oboren je u pobuni dijelova kopnene vojske i mornarice, poslije čega je emigrirao. Po povratku je u septembru 1973. ponovo izabran za šefa države, ostavši na tom položaju do smrti 1974.
1960. – Rođen je hrvatski panker Ivica Čuljak, poznat kao Satan Panonski.
1971. – Umro je mađarski filozof György Lukács, protagonista “zapadnog marksizma”. U mladosti je u “nemarksističkom periodu” napisao “Istoriju razvoja moderne drame” i eseje “Duša i oblici”. Član Komunističke partije Mađarske postao je 1918, a u vrijeme Sovjetske Republike Mađarske 1919. komesar za prosvjetu. Iz tog perioda potiču ogledi sabrani pod naslovom “Istorija i klasna svijest”, koji su znatno uticali na obnovu marksističke misli u zapadnoj Evropi poslije Drugog svjetskog rata. Poslije poraza mađarske revolucije emigrirao je u Austriju, a 1929. u SSSR, gdje je do 1931. radio u Institutu “Marx-Engels”. Do 1933. u Njemačkoj je predvodio književnu grupu pisaca-komunista, poslije čega je do 1945. ponovo bio u Moskvi, gdje je napisao studiju “Mladi Hegel”. Po povratku u otadžbinu bio je profesor Budimpeštanskog univerziteta, a 1956. ministar u vladi Imre Nađa, poslije čijeg pada je lišen profesije, uklonjen iz Akademije nauka i interniran. Od 1957. do smrti 1971. povukao se iz javnog života. Ostala djela: “Razaranje uma”, “Egzistencijalizam ili marksizam”, “Estetika”, “Ontologija društvenog bića”.
1986. – Pred američkim sudom osuđen Jonathan Polard radi špijunaže u korist Izraela. Radio je za izraelski Mosad.
1989. – Na izborima u Poljskoj pobijedila je Solidarnost.
1989. – Kineske vlasti su tenkovima rasturile studentske demonstracije na pekinškom trgu Tjenanmen. Prema zvaničnim podacima poginulo je 300 ljudi, a 7.000 je povrijeđeno, a prema izvještajima većine svetskih medija poginulo je više hiljada ljudi.
1993. – Savjet bezbjednosti UN Rezolucijom proglasio Sarajevo, Goražde, Tuzlu, Bihać, Srebrenicu i Žepu za zaštićene zone u Bosni i Hercegovini. Snage UN dobile su ovlaštenja da upotrijebe silu radi njihove odbrane.
2003. – Vlada Hrvatske odlučila da suspenduje vizni režim i odobri slobodan pristup građanima susjedne Srbije i Crne Gore.
2008. – Predsjedništvo BiH donijelo odluke o prihvatanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju sa EU i o stupanju na snagu Privremenog sporazuma.
2009. – Organizacija američkih država (OAS) ukinula suspenziju Kube i otvorila vrata njenom povratku u članstvo ove regionalne organizacije poslije 47 godina.
2012.- Odjeljenje Višeg suda u Beogradu za ratne zločine osudilo je pripadnike dobrovoljačke jedinice u sastavu VRS, Dragana Jovića, Zorana Đurđevića i Alena Ristića na 15, 13 i 12 godina zatvora zbog ratnog zločina protiv civila 1992. godine u Bijeljini.
(AbrašMEDIA)