Danas je utorak, 5. decembar/prosinac, 339. dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1560. – Umro francuski kralj François Drugi, koji je vladao samo godinu dana. Na prijestolu ga je istog dana naslijedio brat Charles IX, za vrijeme čije su vladavine počeli vjerski ratovi rimokatolika i hugenota.
1791. – U Beču je umro Wolfgang Amadeus Mozart u 35.godini života. Smatra se najgenijalnijim kompozitorom u povijesti muzike, čudom od djeteta koji je već sa pet godina održavao koncerte. Rodio se 27.januara 1756. u Salzburgu. U njegov opus ubraja se 19 opera, stotinjak violinskih, klavirskih sonata, te gudačkih kvarteta i kvinteta, slijede brojni klavirski i violinski koncerti, desetine simfonija.
1839. – Rođen je američki konjički oficir George Armstrong Custer, koji je kao komandant Sedme konjičke divizije predvodio vojnu kampanju sedamdesetih godina 19. vijeka protiv indijanskih plemena u Kanzasu, Dakoti i Montani, provodeći politiku etničkog čišćenja i genocida vlade SAD nad Indijancima. Poginuo je u junu 1876. u bici kod Litl Big Horna, kad su Sijuksi pod komandom poglavice “Ludog Konja” (Ta-Sunko-Witko) uništili dio Sedme konjičke i ubili sva 264 američka vojnika koja su učestvovala u bici.
1867. – Rođen je poljski državnik – maršal Jozef Klemens Pilsudski, prvi predsjednik Poljske od 1918. do 1922. i inicijator rata protiv sovjetske Rusije 1920. i 1921. Uspostavio je 1926. vojnu diktaturu i držao je vlast do smrti 1935.
1870. – Umro je francuski pisac Alexandre Dumas – Otac, jedan od začetnika feljtonističkog romana. Najprije se istakao romantičnim dramama “Anri Treći i njegov dvor”, “Antoni”, “Kula Nel”, “Kin”. Pisao je i komedije, ali je svjetsku slavu stekao mnogobrojnim romanima s motivima iz francuske istorije: “Tri mušketara”, “Grof od Monte Hrista”, “Kraljica Margo”, “Dvadeset godina poslije”, “Kraljičin đerdan”, “Crna lala”.
1890. – Rođen austrijski filmski režiser Fritz Lang, jedan od najznačajnijih predstavnika ekspresionizma, majstor atmosfere sa izrazitim osjećanjem za vizuelnu naraciju. Pred nacistima je izbjegao u SAD, a krajem pedesetih godina 20. vijeka je došao u Zapadnu Njemačku, gdje je ostao do smrti 1976. Filmovi: “Umorna smrt”, “Doktor Mabuze”, “Nibelunzi”, “Kockar”, “Metropolis”, “Ubica M”, “Testament doktora Mabuzea”, “Samo jednom se živi”, “Na Divljem zapadu”, “I dželati umiru”, “Žena u prozoru”, “Ministarstvo straha”, “Ranč prokletih”, “Ljudska želja”, “Dok grad spava”, “Izvan svake sumnje”, “Tigar iz Ešnapura”, “Indijski nadgrobni spomenik”, “Hiljadu očiju doktora Mabuzea”.
1901. – U Chicagu je rođen Walt Disney, jedan od najmoćnijih osoba svjetskog filma, smatra se najzaslužnijim za afirmaciju crtanog filma. U njegovoj kreaciji nastaje i Mickey Mouse a filmom ¨Snjeguljica i sedam patuljaka¨ osvaja cak 8 Oscara. Novi val filmske industrije donosi filmove: Pinokio, Dumbo, Pepeljuga, 101 dalmatinac, Trnoružica, Knjiga o džungli…
1926. – Umro je francuski slikar Oscar-Claude Monet, jedan od osnivača impresionizma. Prema njegovoj slici “Impresija, izlazak sunca”, izloženoj 1874. u Parizu, naziv je dobio cio slikarski pravac, čiji je Mone bio najdosljedniji i najuticajniji predstavnik. Izvršio je ogroman uticaj na evropsko slikarstvo.
1929. – Ukinuti “Jugoslovenski soko”, “Hrvatski soko”, “Orao” i “Srpski soko” i stvorena je Viteška organizacija “Soko” Kraljevine Jugoslavije.
1933. – Kongres SAD ratifikovao je amandman 21. Ustava SAD kojim je ukinuta prohibicija, uvedena januara 1920, na osnovu 18. ustavnog amandmana.
1934. – Žene u Turskoj su dobile pravo glasa.
1940. – Umro češki violinista i kompozitor Jan Kubelik, koji je javno počeo da nastupa već u osmoj godini života, stekavši ugled jednog od najvećih violinskih virtuoza svog vremena. Djela: “Američka simfonija u A molu”, šest koncerata za violinu i orkestar, simfonijske varijacije za violinu i kamerni orkestar, kraće kompozicije za violinu i klavir.
1943. – Velika Britanija u Drugom svjetskom ratu zvanično otkazala pomoć četnicima Draže Mihailovića.
1952. – U Beogradu osnovan Muzej Nikole Tesle, koji je otvoren 20. oktobra 1955. Muzejska postavka sadrži više od 150.000 dokumenata, modele aparata, patente, makete, biblioteku i mnoštvo knjiga i članaka, objavljenih o genijalnom srpskom naučniku i njegovom stvaralaštvu.
1956. – Britanske i francuske trupe počele povlačenje iz Egipta u Sueckom ratu.
1962. – SAD i SSSR postigli dogovor o miroljubivom korištenju svemira.
1977. – Egipat je prekinuo odnose sa Sirijom, Libijom, Alžirom, Irakom i Južnim Jemenom, arapskim zemljama koje su se žestoko usprotivile započetom mirovnom procesu između Egipta i Izraela.
1978. – U Iranu je izbio talas protesta protiv šaha Reze Pahlavija, koje su podstakle islamske vjerske vođe. Zbog štrajkova je proizvodnja nafte smanjena gotovo na polovinu.
1983. – Umro je američki filmski režiser Robert Aldrich, koji je snimao trilere, vesterne, filmove strave, psihološke drame i komedije. Filmovi: “Šta se dogodilo s Bebi Džejn?”, “Vera Kruz”, “Apač”, “Dvanaest žigosanih”, “Poljubac smrti”, “Tiho, tiho, Šarlota”, “Zatvorski krug”, “Veliki nož”, “Posljednji sumrak”, “Po zakonu i pendreku”, “Legenda o Lajli Kler”, “Grisomova banda”, “Ubistvo sestre Džordž”, “Zatvorsko dvorište”.
1991. – Hrvatski sabor opozvao je Stjepana Mesića iz Predsjedništva SFRJ, koji je tim povodom izjavio: “Mislim da sam obavio zadatak – Jugoslavije više nema”.
1994. – Rusija zatvara granice prema otcijepljenoj republici Čečeniji, gdje i vlada i oporbeni lideri iskazuju bojazan od ruske intervencije.
1995. – NATO odobrava slanje 60.000 vojnika u Bosnu i Hercegovinu radi očuvanja mira postignutog Dejtonskim sporazumom.
2001. – Afganistanske partije potpisuju sporazum o uspostavi post-talibanske vlade na čelu sa Hamidom Karzaijem.
2001. – Visoki predstavnik za BiH Volfgang Petrič uveo sveobuhvatne izmjene i dopune imovinskih zakona oba entiteta, s ciljem osiguravanja potpunog usklađivanja zakona na cijeloj teritoriji BiH, te ubrzanja primjene imovinskih zakona i ograničavanja zloupotrebe alternativnog smještaja.
2003. – BiH i Hrvatska potpisale sporazum o uzajamnom ukidanju viza na osnovu kojeg će građani dvije zemlje moći od 1. januara prelaziti međudržavnu granicu sa ličnom kartom.
2003. – Haški tribunal osudio bivšeg kamandanta Sarajevsko-romanijskog korpusa generala Vojske Republike Srpske Stanislava Galića na 20 godina zatvora, zbog zločina protiv čovječnosti počinjenih nad civilima u Sarajevu od 1992. do 1994. godine..
2006. – Vlada Republike Srpske prihvatila ponudu “Telekoma Srbija” za kupovinu 65 odsto akcija “Telekoma Srpske” u iznosu od 646 miliona evra.
2008. – U Sjedinjenim Američkim Državama je saopšteno da je od početka 2008. zbog recesije bez posla ostalo blizu dva miliona ljudi.
2013. – Umro je južnoafrički političar i državnik Nelson Mandela.
2014. – Viši sud u Beogradu izdao je rješenje kojim je usvojio zahtjev za rehabilitaciju predlagača Jelisavete Karađorđević i Aleksandra Karađorđevića i utvrdio da su ovi pripadnici kraljevske porodice Karađorđević i njihov rođak Nikola Karađorđević žrtve progona i nasilja iz političkih i ideoloških razloga.
(AbrašMEDIA)