Danas je utorak, 7. mart/ožujak, 66. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
322. pne. – Umro je grčki filozof Aristotel.
1573. – Potpisivanjem mira u Carigradu završen je rat Otomanskog carstva i Mletačke republike, kojoj su Turci 1571. preoteli Kipar.
1765. – Rođen je francuski hemičar Joseph Nicéphore Niépce, pionir fotografije. Usavršavajući litografiju od 1813. do 1820, prvi je u svijetu uspio da fiksira sliku dobijenu u mračnoj komori pomoću posrebrene bakarne ploče, prekrivene osjetljivim slojem asfaltnog laka.
1785. – Rođen je italijanski pisac Alessandro Manzoni, koji je prvi u italijanskom romanu seljacima dodijelio ulogu književnih junaka i nastojao da književni jezik bude sredstvo saopštavanja ne samo za odabrani sloj nego za cjelokupan narod. Strasno se zalagao za ujedinjenje Italije, snažno podržavajući nacionalni pokret “Risorgimento” (Preporod) četrdesetih godina 19. vijeka. Pisao je lirske pjesme, tragedije i romane. Djela: roman “Vjerenici”, posmrtna oda Napoleonu Prvom Bonaparti “Svete himne”, drame “Grof Karmanjola”, “Adelki”.
1793. – Revolucionarna Francuska objavila je rat Španiji.
1809. – Umro je francuski konstruktor Jean-Pierre-Francois Blanchard, koji je 1785. s johnom Jeffriesom prvi preletio La Manš balonom. Takođe je konstruisao padobran.
1820. – Pod pritiskom ustanika protiv feudalno-apsolutističkog poretka španski kralj Fernando Sedmi morao je da vrati na snagu liberalni ustav iz 1812. i ukine zloglasnu rimokatoličku inkviziciju.
1850. – Rođen je čehoslovački državnik i filozof češkog porijekla Tomaš Garig Masarik, profesor Praškog univerziteta, prvi predsjednik Čehoslovačke od 1918. do 1935. Osnovao je 1900. Narodnu stranku, koja je 1905. preimenovana u Progresivnu partiju. Od 1907. bio je poslanik u parlamentu Austro-Ugarske u kojem se borio protiv režima Habsburške monarhije i za autonomiju Čehoslovačke. Protivio se agresivnoj austrugarskoj politici na Balkanu i aneksiji Bosne i Hercegovine i veoma je utjecao na jugoslovensku omladinu uoči Prvog svjetskog rata. Rat je proveo u emigraciji, nastojeći da dobije saglasnost saveznika za nezavisnost Čehoslovačke. Djela: “Socijalno pitanje – filozofske i sociološke osnove marksizma” (marksizam je tretirao kao ekonomski materijalizam i jednostrani kolektivizam), “Samoubistvo kao socijalna masovna pojava moderne civilizacije”, “Principi morala Davida Huma”, “Osnove konkretne logike”, “Ideali humaniteta”, “Najnovija filozofija religije”.
1875. – Rođen je francuski kompozitor Joseph Maurice Ravel, jedan od najistaknutijih predstavnika francuskog impresionizma. Oslanjao se na klasično francusko muzičko nasljeđe, ali se inspirisao i španskom muzikom i džezom, koristeći raznoliki ritam, s orkestom punim boje i slobodnim harmonijama. Virtuozni pijanista i dirigent, održavao je koncerte širom Evrope i Amerike. Djela: opera “Sat Španije”, balet “Dafne i Kloe”, orkestarska kompozicija “Bolero”, klavirski ciklusi “Ogledala”, “Gaspar noći”, “Kuprenov grob”, “Sonatina” za klavir, mnoštvo solo pjesama, uglavnom na stihovima francuskih simbolista.
1876. – Američkom pronalazaču Alexanderu Grahamu Bellu priznat je patent za izum telefona. Prvi razgovor telefonom obavili su pronalazač telefona Alexander Graham Bell i njegov saradnik Watson.
1912. – Norveški istraživač Roald Amundsen objavio je da je uspješno stigao na južni pol tijekom antarktičke ekspedicije godine 1910./11.
1918. – Boljševička partija promijenila je naziv u Ruska komunistička partija.
1932. – Umro je francuski državnik Aristide Briand, 11 puta premijer, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1926. U Prvom svjetskom ratu se zalagao za formiranje Solunskog fronta, a poslije rata za stvaranje Sjedinjenih država Evrope i Društva naroda.
1935. – Povratkom Sarske oblasti u okrilje Njemačke počela je velika teritorijalna ekspanzija Trećeg rajha, okončana 1945. porazom nacista u Drugom svjetskom ratu.
1936. – Okupacijom demilitarizovane Rajnske oblasti Njemačka je demonstrativno prekršila Versajski mirovni ugovor, testirajući granice popustljivosti zapadnih demokratija koje – kao i kasnije u slučaju “anschlussa” Austrije i komadanja Čehoslovačke – nisu ni pokušale da je u tome spriječe.
1945. – Nakon ostavke kraljevske vlade Josip Broz Tito formira novu jugoslovensku vladu, u koju su ušli i šef Demokratske stranke Milan Grol, kao prvi potpredsjednik, i Ivan Šubašić, kao ministar inostranih poslova.
1945. – Američka armija je u Drugom svjetskom ratu zauzela strateški važan most preko Rajne kod Remagena u Njemačkoj.
1945. – Potisnuvši japanske snage u Drugom svjetskom ratu, britanska 14. armija ušla je u Mandalej, drugi po veličini grad u Burmi.
1989. – Kina je objavila vanredno stanje u Tibetu poslije trodnevnih antikineskih nereda u toj južnoj planinskoj provinciji.
1989. – Iran je prekinuo diplomatske odnose sa Velikom Britanijom zbog objavljivanja knjige britanskog pisca indijskog porijekla Salmana Rushdia “Satanski stihovi” u kojoj je islam, prema iranskom tumačenju, izvrgnut poruzi.
1995. – Njemački ratni veterani i njihovi američki ratni protivnici, koji su ih porazili, zajednički su u Remagenu obilježili poluvjekovni jubilej poraza njemačke vojske na Rajni, kojim je ubrzan slom nacističke Njemačke u Drugom svjetskom ratu.
1996. – Trojica pripadnika američkih oružanih snaga osuđena su na zatvorske kazne od 6,5 do sedam godina zbog toga što su 1995. silovala jednu 12-godišnju djevojčicu na Okinavi, što je izazvalo talas ogorčenih protesta i zahtjeva da američka vojska napusti to japansko ostrvo.
1998. – Italijanski vojni sud osudio je bivšeg njemačkog SS kapetana Eriha Pribkea na doživotnu robiju, proglasivši ga krivim za najgore zvjerstvo tokom Drugog svjetskog rata u Italiji – masakr u Adreatinskim pećinama u blizini Rima.
1999. – Umro je američki filmski režiser Stanley Kubrick, jedna od najkontroverznijih ličnosti svjetskog filma, čija je ambicija bilo stvaranje samo “konačnih djela” – savršenih proizvoda. Filmovi: “2001: odiseja u svemiru”, “Paklena pomorandža”, “Dr. Strangelove”, “Spartak”, “Ubijanje”, “Uzaludna pljačka”, “Staze slave”, “Lolita”, “Barry Lyndon”, “Isijavanje”, “Full Metal Jacket”, “Široko zatvorenih očiju”.
2000. – Međunarodne snage na Kosovu preuzele su nadzor u graničnom pojasu na jugu Srbije, nakon što su u tom području izbili sukobi između srpske policije i Albanaca.
2001. – Visoki predstavnik u BiH Wolfgang Petritsch smijenio je Antu Jelavića sa mjesta člana Predsjedništva BiH, Ivu Andrića Lužanskog kao delegata u Predstavničkom domu, te Marka Tokića i Zdravka Batinića sa svih funkcija. Njima je zabranjeno da obavljaju bilo koju funkciju, kao i da izlaze na izbore.
2002. – Na referendumu u Irskoj glasači su se izjasnili protiv strogog zakona o zabrani abortusa.
2003. – Zamrznuti su bankovni računi biznismena Momčila Mandića i predsjednika Skupštine grada Srpsko Sarajevo Milovana Bjelice, zbog postojanja jasnih dokaza o njihovoj umiješanosti u mrežu koja pomaže skrivanje Radovana Karadžića. Američki ambasador u BiH Clifford Bond saopštio je da su SAD, u skladu sa izvršnom uredbom američkog predsjednika, blokirale imovinu Momčila Mandića i Milovana Bjelice, te “Manko oil kompani” i “Privredne banke” Srpsko Sarajevo.
2003. – Pripadnici SFOR-a ušli u vojne kancelarije u zgradi Narodne skupštine Republike Srpske i Generalštaba VRS. SFOR saopštio da su akcije usmjerene protiv antidejtonskih aktivnosti.
2005. – Bivši načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije Momčilo Perišić dobrovoljno se predao Haškom tribunalu, pred kojim je optužen za granatiranje Sarajeva, Zagreba i zločine u Srebrenici. U septembru 2011. osuđen je na 27 godina zatvora.
(AbrašMEDIA)