Danas je utorak, 7. juni/lipanj, 158. dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1494. – Portugal i Španija u Tordesillasu su potpisale sporazum o podjeli Novog svijeta. Granicu odredio papa Aleksandar VI da bi spriječio sukobe kolonijalnih sila. U 17. i 18. vijeku u borbu za kolonije umiješali su se Englezi i Holanđani.
1826. – Umro Joseph von Fraunhofer, njemački fizičar i izumitelj.
1848. – Rođen je Francuz Paul Gauguin, jedan od najvećih slikara 19. vijeka, čiji je umjetnički pogled izgrađen na protivstavu impresionističkom shvatanju. Slikarstvom je počeo da se bavi amaterski, a njegov postupak karakterišu pojednostavljeni oblici u čvrstoj konturi, široko tretirani planovi, bogata hromatska skala, jaki kontrasti boja, ukidanje perspektive. Tako nastala sintetička forma, mirna, robustna i monumentalna, natopljena je poezijom čiste čulnosti, a tema je najčešće egzotičan svijet domorodaca tahićanskog ostrva Fatu-Iva, među kojima je dugo živio. Bavio se i skulpturom. Snažno je uticao na razvoj ekspresionizma i formiranje fovizma. Najznačajnije slike je uradio tokom dva boravka na Tahitiju, gdje je pobjegao od civilizacije – “Čeretanje”, “Dvije djevojke s Tahitija”, “Materinstvo”, “Bijeli konj”, “Plemkinja”… Na Tahitiju je otvoren muzej “Pol Gogen”.
1848. – Umro je ruski književni kritičar i filozof Visarion Grigorjevič Bjelinski, osnivač ruske realističke estetike. Formulisao je teorijsku osnovu novog pravca u ruskoj književnosti, nazvanog “naturalna škola”. Nastojeći da kritici stvori filozofsku osnovu, proučavao je njemačku filozofiju. Književnost je posmatrao kao društvenu pojavu i razliku između nje i nauke vidio je u tome što pjesnik “misli u slikama” i, za razliku od naučnika, “ne dokazuje istinu, već je pokazuje”. Žestoko se borio protiv vulgarnosociološkog pristupa i formulisao je sociološki akcentovane estetičke kriterijume na kojima su izgradili učenje Nikolaj Dobroljubov i Nikolaj Černiševski. Napisao je sjajne prikaze djela Aleksandra Puškina, Mihaila LJermontova i Nikolaja Gogolja, a njegovo “Pismo Gogolju” je obrazac preciznosti i oštrine kritičke misli. Djela: “O ruskoj povijesti i o povijestima Gogolja”, “Književne maštarije”, “Junak naših dana”, “Pjesme M. Ljermontova”, “Dioba poezije na rodove i vidove”, “Riječ o kritici”, “Putovanja Čičikova ili `Mrtve duše`”, “I. A. Krilov”, “Djela Aleksandra Puškina”.
1862. – SAD i Velika Britanija su potpisale sporazum o suzbijanju trgovine robljem.
1863. – Mexico City zauzele su francuske trupe.
1896. – Rođen je mađarski državnik Imre Nagy, premijer od 1953. do oktobra 1956, kada je u Mađarskoj izbila antikomunistička pobuna. Pobuna je ugušena sovjetskom intervencijom, a Nagy je uhapšen i osuđen na smrtnu kaznu koja je izvršena u junu 1958.
1900. – Rođen je Rodoljub Čolaković, društveno-politički radnik, jugoslovenski narodni heroj, književnik i revolucionar. U revolucionarni pokret se uključio u ranoj mladosti, najprije kroz Socijaldemokratsku partiju Bosne i Hercegovine, a onda i Socijalističku radničku partiju Jugoslavije, kasnije KPJ. Radio je na osnivanju organizacija KPJ, učestvovao u radničkim štrajkovima. Nakon zabrane partije, 1920. godine učestvuje u osnivanju „Crvene pravde“ i sa Alijom Alijagićem izvršava atentat na ministra unutrašnjih poslova Kraljevine Jugoslavije Milorada Draškovića, zbog čega je bio osuđen na dvanaest godina zatvora. Na robiji se borio za bolje uslove života političkih zatvorenika i zajedno sa ostalim zatvorenim komunistima učestvovao u organizaciji ilegalnog „Crvenog univerziteta“ gdje su učili i prevodili djela klasičnog naučnog socijalizma. Nakon izlaska iz zatvora, emigrirao je u Moskvu gdje je bio u „Lenjinovoj školi“ i na partijskom radu, a kasnije odlazi u Beč, gdje uređuje list „Proleter“. Kao član najužeg rukovodstva KPJ, učestvovao je u Španskom građanskom ratu, Narodnooslobodilačkoj borbi, a nakon rata je više puta biran za poslanika, obavljao je funkcije ministra, potpredsjednika SIV-a i predsjednika vlade.
1905. – Norveški Storting donio odluku o odvajanju Norveške od Švedske.
1914. – Otvoren je Panamski kanal.
1917. – Rođena Gwendolyn Brooks, američka pjesnikinja i esejistica.
1921. – Otvoren je prvi parlament Sjeverne Irske.
1929. – Vatikan postaje država.
1935. – Umro je ruski biolog Ivan Vladimirovič Mičurin, koji se bavio poboljšanjem sorti voćaka, godinama eksperimentišući s aklimatizacijom biljaka na hladne zime. Različitim postupcima – hibridizacijom, selekcijom i kalemljenjem – odgojio niz otpornih sorti trešanja, kajsija, vinove loze i višanja.
1940. – Nacistička Njemačka u Drugom svjetskom ratu okončala okupaciju Norveške.
1942. – U Jajincima strijeljan je slikar Bora Baruh, koji je zarobljen kao učesnik Narodnooslobodilačke borbe u Drugom svjetskom ratu. Izlagao je u Parizu, Londonu i Beogradu. Na njegovim slikama preovladavaju pejzaži Pariza i Beograda, mora, zatim mrtva priroda, portreti i kompozicije. U posljednjim godinama života je slikao motive iz rata i logora. Realističku koncepciju je ostvarivao toplom impresionističkom obradom.
1942. – Poslije niza ogorčenih bitaka u Drugom svjetskom ratu počeo završni njemački napad na Krim radi zauzimanja Kerča i Sevastopolja. Sovjetske snage su pružile žestok otpor neprijatelju, neuporedivo nadmoćnijem u tenkovima i avionima, ali su poslije mjesec dana dijelom uništene, a dijelom evakuisane s poluostrva. Sevastopolj je pao poslije 250 dana herojske odbrane.
1944. – Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije u Drugom svjetskom ratu stigao je na ostrvo Vis. Poslije njemačkog vazdušnog desanta na Drvar 25. maja 1944. dio Vrhovnog štaba je prebačen sovjetskim avionom u Bari, a zatim britanskim brodom na Vis.
1952. – Rođen je turski pisac Orhan Pamuk.
1961. – Rođen je Davor Sučić, poznat kao Sejo Sekson, bosanskohercegovački gitarista i osnivač rock benda “Zabranjeno Pušenje”.
1962. – Američki predsjednik Kennedy javno je potvrdio da SSSR ima rakete na Kubi i najavio blokadu otoka. Kubanska kriza bila je vrhunac Hladnog rata.
1965. – U snažnoj eksploziji u jami “Orasi”, u rudniku mrkog uglja u Kaknju, poginulo je 128 rudara, a teže ili lakše je povrijeđeno njih 20.
1970. – Umro je engleski pisac Edward Morgan Forster, oštruman posmatrač i analitičar, duhovit i ironičan. Živio je u Italiji i Grčkoj i neka djela su tematski vezana za te zemlje. Uspješno je kontrastirao slobodu paganizma i sputanost engleske civilizacije . Djela: romani “Gdje se anđeli plaše da kroče”, “Soba sa izgledom”, “Jedno putovanje u Indiju”, “Najduže putovanje”, priče “Nebeski omnibus”, “Vječni trenutak”, studija “Vidovi romana”.
1971. — Sovjetski vasionski brod “Sojuz II” spojio se u zemljinoj orbiti sa svemirskom stanicom “Saljut”.
1974. – U Ivanjici puštena u rad prva zemaljska satelitska stanica u Jugoslaviji za međukontinentalne telefonske linije i TV programe.
1980. – Umro je američki pisac Henry Miller, koji je strasno osporavao društvene konvencije i veličao seks i umjetnost. Zabranjivana kao pornografska i opscena, njegova djela sadrže stranice vrhunske poetske ljepote i lucidne esejističke i filozofske degresije. Bavio se i slikarstvom. Djela : romani “Crno proljeće”, “Jarčeva obrtnica”, “Mirni dani u Klišiju”, trilogija “Ružičasto raspeće” (“Pleksus”, “Neksus,” “Seksus”), putopis “Karlos i Marusija”, meditativno-kritična proza “Kosmološko oko”, “Mudrost srca”, “Nedjelja poslije rata “,”Knjige o mom životu”.
1981. – Izraelski avioni napali su i uništili nuklearni reactor Osirak nedaleko od Bagdada u Iraku.
1993. – U saobraćajnoj nesreći poginuo je Dražen Petrović, legenda jugoslovenske i hrvatske košarke.
1996. – Na sastanku u Beču pregovarači se dogovaraju o smanjenju zaliha oružja na području bivše Jugoslavije.
1998. – Jake policijske snage Republike Srbije rasturile su u Prištini proteste kosovskih Albanaca, koji su 57. dan uzastopno protestovali protiv srpskih vlasti, pod motom “Kosovo – najveći zatvor na svijetu”.
1999. – U Indoneziji, prvi put nakon 40 godina, održani demokratski parlamentarni izbori.
2000. – U Bijeljini je ubijen Ljubiša Savić – Mauzer, bivši načelnik Uprave policije MUP-a RS i osnivač Demokratske stranke RS. U ratu je bio komandant Specijalne jedinice Vojske RS – Garde “Panteri”.
2006. – Američki bombarderi ubili su Abu Musaba al-Zarkavija, lidera iračkog ogranka Al Kaide.
(AbrašMEDIA)