Danas je srijeda, 8. januar/siječanj, osmi dan 2020. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1324. – Umro je italijanski istraživač Marko Polo, najpoznatiji evropski srednjovjekovni putnik. Godine 1271.
sa 17 godina krenuo je iz Venecije ka Dalekom istoku, a njegovi doživljaji, zabilježeni u djelu “Knjiga svjetskih čudesa” (1298.), kasnije poznatom pod nazivom “Milion”, podstakli su pomorce evropskih zemalja da krenu u potragu za morskim putevima ka Dalekom istoku.
1537. – Osnovana je Gazi Husrev-begova medresa u Sarajevu.
1589. – Rođen je pisac Ivan Gundulić, čija je poezija prožeta strasnim pozivima na slobodu i borbu porobljenih Slovena protiv Turaka. U najznačajnijem djelu – epu “Osman” opjevao je turski poraz u Hoćimskoj bici 1621. i smrt sultana Osmana Drugog u janičarskoj pobuni godinu dana kasnije, videći u tim događajima predznak propasti Otomanskog carstva i oslobođenja Južnih Slovena. U mladosti je pisao melodrame, pastorale i lirske pjesme, koje su najvećim dijelom izgubljene. Ostala djela: drama “Dubravka”, spjev “Suze sina razmetnoga”.
1642. – Umro je Galileo Galilei, italijanski fizičar i astronom. Hidrostatsku vagu pronašao je 1585, a 1589. formulisao je zakone slobodnog pada tijela pod dejstvom sile teže i kretanja po kosoj ravni. Uveo je pojmove ubrzanja i inercije. Konstruisao je astronomski durbin, otkrio Orionovu maglinu, neravnine na Mjesecu, četiri Jupiterova satelita, Venerine faze, pjege na Suncu i konstatovao da je Mlečni put ogroman skup zvijezda. Zalažući se za heliocentrični sistem Nikole Kopernika i dokazujući da je geocentrični ptolomejski sistem zabluda, 1616. sukobio se s rimokatoličkom crkvom. Sud inkvizicije ga je prisilio da se odrekne teze da se Zemlja okreće oko Sunca. Navodno je poslije presude rekao: “Ipak se okreće!”.
1679. – Francuski istraživač Robert Cavelier de La Salle otkrio je vodopade Nijagare.
1867. – Afroamerikanci dobili su pravo glasa u Washingtonu.
1870. – Rođen je španski general Migel Primo de Rivera i Orbaneha, profašistički vojni diktator Španije od septembra 1923. do januara 1930. Njegov režim je pokušao da ujedini Španiju geslom “Jedna zemlja, jedna vjera, jedna monarhija”, ali nije uspio da stvori prihvatljiv politički sistem, pa je podnio ostavku pod pritiskom armije, čiju je podršku izgubio.
1896. – Umro je francuski pisac Paul Verlaine, koji je poeziju obogatio novom muzikalnošću, a lirski izraz novim nijansama. Njegova poema “Pjesničko umijeće” prihvaćena je kao manifest simbolizma (“Romanse bez riječi”, “Galantne svečanosti”, “Elegije”, “Mudrost”).
1899. – Rođen je cejlonski državnik Solomon Bandaranaike, osnivač i vođa Partije slobode i premijer Cejlona od 1956. do 1959, kad je ubijen u atentatu. Zalagao se za ukidanje stranih vojnih baza, nacionalizaciju stranog kapitala i vanblokovsku spoljnu politiku. Na premijerskom položaju 1960. ga je, poslije pobjede na izborima, naslijedila udovica Sirimavo.
1902. – Rođen je ruski političar Georgij Maksimilijanovič Maljenkov, koji je 1953. na položaju premijera naslijedio preminulog Josifa Staljina. U februaru 1955. dao je ostavku i postao jedan od potpredsjednika u vladi Nikolaja Bulganjina, a u junu 1957. smijenjen je s funkcije u vladi i isključen iz Politbiroa i Centralnog komiteta vladajuće Komunističke partije SSSR pod optužbom da je učestvovao u zavjeri za obaranje Nikite Hruščova.
1918. – Američki predsjednik Woodrow Wilson objavio je svojih 14 točaka kojima su predložena načela međunarodnih odnosa nakon Prvog svjetskog rata, te osnivanje Lige naroda.
1923. – Nakon izvještaja Reparacione komisije krajem 1922. da Njemačka kasni sa isporukama uglja na ime ratne odštete Francuskoj i Belgiji, francuske i belgijske trupe ušle su u Rursku oblast. Kriza je sporazumno riješena sredinom 1924., a u julu 1925. Francuzi su počeli da evakuišu trupe iz Rura.
1926. – Abdul Aziz ibn Saud postao je kralj Hedžasa, a naziv zemlje promijenjen je u Saudijska Arabija.
1935. – Rođen je američki muzičar Elvis Presley, “kralj roka”, izuzetno popularan pedesetih i šezdesetih godina XX vijeka. Prodao je više od 150 miliona ploča i igrao u dvadesetak filmova.
1942. – Rođen je Stephen Hawking, istaknuti engleski fizičar. Reputaciju jednog od vodećih svjetskih naučnika XX vijeka stekao je nakon objavljivanja knjige o porijeklu univerzuma “Kratka istorija vremena” (1988.).
1944. – U Veroni u Drugom svjetskom ratu počeo je dvodnevni proces šestorici članova Velikog fašističkog vijeća – uključujući bivšeg šefa diplomatije Galeaca Šana, zeta diktatora Benita Musolinija, koji su pred slom fašističke Italije u Drugom svjetskom ratu izglasali nepovjerenje Musoliniju. Nacistička tajna služba je u posljednji čas pokušala da spase Šana, ali je akciju zaustavio Adolf Hitler i sva šestorica su strijeljana.
1947. – U londonskom Brixtonu rođen je David Bowie “rock kameleon”, vrhunski interpretator i autor, poznat po cijelom nizu pjesama i albuma.
1952. – Rođena je bosanskohercegovačka glumica Nada Đurevska.
1959. – General Charles de Gaulle postao je prvi predsjednik Pete republike Francuske.
1959. – Fidel Castro, kubanski revolucionar, generalni sekretar Komunističke partije Kube i predsjednik Kube, triumfalno ulazi u Havanu i postaje novi kubanski vođa.
1973. – Američki i sjevernovijetnamski pregovarači Henry Kissinger i Le Duk To obnovili su u Parizu pregovore o okončanju Vijetnamskog rata.
1976. – Umro je kineski državnik Zhou Enlai, jedan od najistaknutijih rukovodilaca Kineske revolucije, premijer od 1949. do 1976.
1993. – Ubijen je Hakija Turajlić, bosanski političar, ekonomista, koji je bio prvi ratni potpredsjednik Vlade BiH. Ubijen je na punktu kojeg su držali pripadnici srpskih vojnih formacija na putu ka sarajevskom aerodromu.
1994. – Ruski kosmonaut Valerij Poljakov ostao na svemirskoj stanici Mir do 22. marta 1995., odnosno rekordnih 437 dana u svemiru.
1996. – Umro je francuski političar i državnik François Mitterrand, prvi socijalista koji je 1981. izabran za predsjednika Francuske. U Drugom svjetskom ratu bio je jedan od vođa francuskog Pokreta otpora, a od 1971. vođa Socijalističke partije.
2016. – Uhvaćen meksički narkobos Joaquin Guzman i šef kartela Sinaloa, poznatiji pod nadimkom El Chapo, nakon što je u junu 2015. pobjegao iz strogo čuvanoga zatvora.
(AbrašMEDIA)