Danas je utorak, 8. mart/ožujak, 67. dan 2022. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1618. – Johannes Kepler otkrio treći zakon gibanja planeta.
1714. – Rođen je njemački kompozitor, čembalista i dirigent Carl Philipp Emanuel Bach, čije su klavirske sonate preteča klasičnih, sin i učenik Johana Sebastijana Baha. Bio je pristalica “osjećajnog stila”, dramskog patosa s obiljem ukrasa. Djela: dvadesetak simfonija, oko 60 koncerata za klavir, kamerna muzika, sonate za klavir, kantate, crkvene kompozicije.
1866. – Rođen je ruski fizičar Pjotr Nikolajevič Lebedev, profesor Moskovskog univerziteta. Proučavao je pritisak svjetlosti, dokazavši postojanje mehaničkog impulsa kod svjetlosnih zraka, što je od velikog značaja za razumijevanje kosmičkih pojava. Djela: “Sila pritiska svjetlosti na gasove”, “Magnetometrijsko proučavanje obrtnih tijela”.
1869. – Umro je francuski kompozitor i muzički pisac Hector Berlioz, tvorac romantičarske programske muzike i začetnik moderne orkestracije. Patetičan i temperamentan, stvorio je djela izvanrednih tonskih boja kroz koja je provlačio osnovnu ideju vodilju. Znatno je utjecao na evropsku muziku svog doba. Napisao je “Nauku o instrumentaciji”. Djela: “Fantastična simfonija”, “Harold u Italiji”, “Romeo i Julija”, “Faustovo prokletstvo”, “Rekvijem”, opere “Benvenuto Čelini”, “Trojanci”.
1879. – Rođen je njemački hemičar i fizičar Otto Hahn, profesor univerziteta u Berlinu i Getingenu, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1944, koji je 1957. potpisao Getingenšku deklaraciju, odbijajući da sarađuje u razvoju eventualnog zapadnonjemačkog nuklearnog oružja. Dokazao je 1938. raspadanje rubidijuma, a 1939. s Fricom Štrasmanom je otkrio nuklearnu fisiju (cijepanje) jezgra urana. Otkrio je i radioaktivne elemente mezotorijum, radio-torijum i – s Lizom Majtner – protoaktinijum.
1895. – Rođena je urugvajska spisateljica Juanita Fernandez Morales, poznata kao Huana Fernandes de Ibarbourou, jedna od najistaknutijih liričarki Južne Amerike, nazvana “Huana Amerike”. Njena poezija odiše čulnošću, panteističkom združenošću s prirodom i pesimizmom zbog prolaznosti života. Djela: zbirke stihova “Dijamantski jezici”, “Divlji korijen”, “Ruža vjetrova”, “Izgubljena”, “Romanse sudbine”.
1907. – Rođen je grčki državnik Konstantin Karamanlis, predsjednik Grčke od 1980. do 1985, osnivač stranke “Nova demokratija”. Prvi put je postao premijer 1955. i na tom položaju je ostao do 1963, kad je dobrovoljno emigrirao. Vladu je ponovo sastavio 1974, poslije pada vojne hunte, odigravši ključnu ulogu u obnovi demokratije u Grčkoj.
1910. – Druga međunarodna konferencija žena-socijalista održana u Kopenhagenu, gdje je na inicijativu njemačke revolucionarke Clare Zetkin 8. mart proglašen Danom žena. Praznik je ustanovljen u znak sjećanja na demonstracije žena u Chicagu, 8. marta 1909.
1917. – U Petrogradu štrajkovima, demonstracijama i nemirima počinje “Februarska revolucija” u Rusiji.
1917. – Umro je njemački konstruktor i general Ferdinand von Zeppelin, koji je 1900. konsturisao veliku vazdušnu lađu – dirižabl, nazvanu po njemu “Zeppelin”. Njegova letjelica duga 248 metara bila je lakša od vazduha, s velikim balonom profilisanog vretenastog oblika i motornim pogonom.
1921. – Francuske trupe ušle su u Düsseldorf i druge gradove u Ruhru pošto Njemačka nije isplatila ratnu štetu, prema obavezi iz Versajskog ugovora kao poražena strana u Prvom svjetskom ratu.
1922. – U Zagrebu je obješen Alija Alijagić, koji je 1921. u Delnicama izvršio atentat na ministra unutrašnjih poslova Jugoslavije Milorada Draškovića, tvorca Obznane, Vladine uredbe kojom je zabranjen rad Komunističke partije Jugoslavije.
1930. – Umro je američki državnik William Howard Taft, predsjednik SAD-a od 1909. do 1913, prvi bivši šef države u američkoj istoriji koji je od 1921. do smrti bio predsjednik Vrhovnog suda. Tokom predsjedničkog mandata vojno je intervenisao u Nikaragvi, koja je potom bila pod američkom okupacijom od 1912. do 1925. i od 1926. do 1933.
1942. – Japanske trupe u Drugom svjetskom ratu zauzele su glavni grad Burme Rangun. U ratu je Burma je imala izuzetan strateški značaj, ali su Britanci tu dalekoistočnu koloniju uvrstili u sporedni front, što im se osvetilo u kasnijim operacijama.
1946. – Rođena je bosanskohercegovačka pozorišna i filmska glumica Jasna Diklić.
1950. – Rođen je bosanskohercegovački pjevač Seid Memić Vajta.
1950. – Sovjetski maršal Kliment Vorošilov objavio je da je SSSR isprobao atomsku bombu, što je izazvalo šok u SAD, jer su Amerikanci bili uvjereni da jedini posjeduju nuklearno oružje. Pometenost u Vašingtonu upotpunila je izjava Vorošilova da je proba izvršena još 23. septembra 1949.
1953. – Predstavljena je Cockta, jugoslavenska verzija Coca Cole.
1954. – Zaključen je odbrambeni sporazum SAD i Japana, čime se Tokio potpuno priklonio političko-vojnom savezu Zapada.
1965. – U Južni Vijetnam iskrcalo se 3.500 američkih marinaca, čime je otpočelo masovno uključenje kopnenih trupa SAD u vijetnamsku ratnu avanturu, okončanu potpunim porazom 1975. i pogibijom više od 58.000 Amerikanaca u toj zemlji jugoistične Azije.
1969. – SSSR je stavio u stanje uzbune dalekoistočne trupe kao znak upozorenja Kini poslije pograničnih sukoba na rijeci Usuri.
1993. – Uz posredovanje Međunarodnog komiteta Crvenog krsta iz logora u Bosni i Hercegovini pušteno 5.540 zarobljenika zatočenih tokom rata. Prema saznanjima te organizacije, ostalo je zatočeno 3.100 zarobljenika.
1996. – Okončan je neuspješni mirovni mandat UN-a u Ruandi.
1997. – Albanski predsjednik Sali Beriša doživio ponižavajući poraz kad su pobunjenici zauzeli grad Đirokastru, poljednje uporište vladinih snaga na jugu Albanije.
2000. – Zvanično je proglašen Brčko distrikt, čime je i formalno okončan četvorogodišnji arbitražni spor između Republike Srpske i Federacije BiH.
2001. – NATO je postigao dogovor da se dozvoli kontrolisani povratak jugoslovenskih snaga u kopnenu zonu bezbjednosti na jugu Srbije, u uski dio duž granice sa Makedonijom.
2004. – Haški tribunal objavio je izmijenjenu optužnicu protiv hrvatskog generala Ante Gotovine, koja ga je teretila za učešće u udruženom zločinačkom poduhvatu radi prisilnog i trajnog uklanjanje srpskog stanovništva iz regije Krajina u periodu od 4. avgusta do 15. novembra 1995. godine.
(AbrašMEDIA)