Danas je utorak, 9. januar/siječanj, deveti dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1792. – Mirom u Jašiju, kojim je okončan Rusko-turski rat, započet u augustu 1787, Rusija proširila svojugranicu do Dnjestra.
1856. – Rođen je kompozitor i muzički pedagog Stevan Stojanović Mokranjac, horovođa Beogradskog pjevačkog društva, u stilizaciji folklornih motiva uzor generacijama kompozitora. Muziku je studirao na Velikoj školi u Beogradu i na konzervatorijumima u Minhenu, Rimu i Lajpcigu, a po povratku u otadžbinu osnovao je Srpsku muzičku školu i Beogradski gudački kvartet. Njegove kompozicije odlikuje izvanredan, umnogome neprevaziđen, smisao za umjetničku obradu narodnih pjesama, pri čemu su rukoveti vrhunski domet naše muzike, a crkvena pojanja nesumnjivo među najistaknutijim djelima cjelokupnog pravoslavnog bogosluženja. Napisao je i više muzikoloških studija. Djela: 15 “Rukoveti”, “Primorski napjevi”, “Kozar”, solo pjesma “Lem-Edim”, scenska muzika za “Ivkovu slavu”, crkvena muzika “Opelo”, “Akatist Bogorodici”, “Liturgija”.
1878. – U srpsko-turskom ratu srpska vojska ušla u Niš, a Turci su sutradan predali tvrđavu i varoš, čime je okončana njihova uprava.
1878. – Umro je italijanski kralj Vitorio Emanuele II, prvi vladar ujedinjene Italije, popularni “padre della patria”, koji je po dolasku na prijesto 1861. inaugurisao parlamentarnu monarhiju.
1890. – Rođen je češki pisac Karel Čapek, koji se skeptičkim relativizmom suprotstavljao svemu što prijeti da uništi primarne vrijednosti života. Uoči invazije nacističke Njemačke na Čehoslovačku 1939. uzalud je upozoravao svijet na opasnost. U utopističkim romanima “Fabrika apsolutnog”, “Krakatit” i “Rat ljudi i daždevnjaka” upozorio je na apsurdnost tehničke civilizacije, a kao direktna opomena zvuče drame “Bijela bolest” i “Mati”. Ostala djela: zbirke pripovjedaka “Raspeće”, “Mučne pripovijetke”, drame “Rozumovi univerzalni roboti”, “Razbojnik”, romani “Hordubal”, “Meteor”, “Običan život”, putopisne kozerije “Putopisi iz Italije”, “Putopisi iz Engleske”, eseji i feljtoni “Kritika riječi”, “O najbližim stvarima”, “Razgovori sa T. G. Masarikom”.
1908. – Rođena je francuska književnica Simone de Beauvoir, feministica i životna saputnica filozofa Jean Paul Sartrea, autorica romana, pozorišnih komada i filozofskih eseja (“Mandarini”, “Svi su ljudi smrtni”, “Drugi pol”, memoari “Uspomene dobro vaspitane djevojke”).
1913. – Rođen je američki državnik Richard Nixon, jedini šef države u istoriji SAD koji je podnio ostavku pod prijetnjom smjenjenjivanja postupkom impeachmenta. Predsjednik SAD-a postao je 1969., ponovo je izabran 1972., a 1974. se povukao zbog afere “Watergate”. Primoran je da odstupi s funkcije kad je dokazano da je uoči predsjedničkih izbora 1971. kao kandidat Republikanske stranke naložio špijuniranje suparničke Demokratske stranke.
1922. – Rođen je gvinejski državnik i pisac Ahmed Seku Ture, prvi predsjednik poslije sticanja nezavisnosti Gvineje 1958. Jedan je od osnivača Afričkog demokratskog zbora (1946.), Demokratske stranke Gvineje (1947.), a od 1956. na čelu je afričkog sindikata Generalne konfedracije radnika Afrike. Bio je poslanik teritorijalne skupštine Gvineje 1953., a 1956.-’58. Narodne skupštine Francuske.
1941. – Rođena je američka pjevačica Joan Baez, aktivistkinja u borbi za ljudska prava, koja se tokom Vijetnamskog rata snažno protivila vojnoj intervenciji SAD u Indokini, što je imalo ogroman odjek u javnosti, posebno među mladim Amerikancima.
1942. – U Petrovgradu (Zrenjanin), Kikindi i drugim mjestima u Banatu, Nijemci su u Drugom svjetskom ratu strijeljali 150 komunista i simpatizera partizana. Istog dana mađarske okupacione vlasti počele su masovno hapšenje i ubijanje Srba s druge strane rijeke Tise. U Đurđevu kod Žablja, Šajkašu i Gospođincima strijeljano je 60 ljudi.
1945. – Počelo je iskrcavanje američkih trupa u Drugom svjetskom ratu na najveće filipinsko ostrvo Luzon. Borbe su okončane 15. avgusta kapitulacijom japanskih snaga.
1951. – U New Yorku je službeno otvoreno sjedište Ujedinjenih naroda, najveće svjetske mirotvorne organizacije.
1954. – U Tuzli je rođen Mirza Delibašić (1954. – 2001.), legenda bh. košarke, sportaš svjetskog glasa. Umro je u Sarajevu, 8. decembra 2001.
1957. – Pošto se kompromitovao agresijom na Egipat u oktobru 1956, britanski premijer Anthony Eden podnio je ostavku.
1962. – SSSR i Kuba su potpisali trgovinski sporazum na osnovu kojeg je Kuba dobijala robu po povlašćenim, niskim cijenama. Ugovor je prestao da važi 1991.
1964. – Američke trupe u Panami u krvi su ugušile studentske demonstracije protiv prisustva SAD u zoni Panamskog kanala, usmrtivši 22 panamska visokoškolca.
1978. – U Iranu je počela islamska revolucija kojom je, godinu dana kasnije, zbačen sa vlasti šah Reza Pahlavi.
1992. – Proglašena je tzv. Srpska Republika Bosna i Hercegovina. Istom odlukom je Republika proglašena dijelom jugoslovenske federalne države.
1996. – Obustavljen je zračni humanitarni most za Sarajevo, najveći poslije sovjetske blokade Berlina. Za vrijeme rata u trajanju od tri i pol godine stiglo je 13.000 humanitarnih letova u Sarajevo, kojima je dopremljeno više od 160.000 tona pomoći.
1999. – Prilikom hapšenja pripadnici SFOR-a ubili su Dragana Gagovića (39), optuženog pred Međunarodnim sudom u Hagu za ratne zločine.
2001. – Bivša predsjednica Republike Srpske Biljana Plavšić predala se Međunarodnom sudu u Hagu pred kojim je optužena za genocid i druge zločine počinjene 1991. i 1992. tokom rata u Bosni i Hercegovini. Uz garancije Vlade Srbije u septembru puštena da se brani sa slobode, a u oktobru 2002. priznala krivicu.
2001. – U okviru Savjeta ministara BiH formiran Interresorski ministarski savjet, koji će se baviti problemom takozvanog balkanskog sindroma, odnosno posljedicama bombardovanja NATO municijom punjenom osiromašenim uranijumom.
2002. – Vlada SAD pokrenula istragu o stečaju međunarodne elektrodistributerske kompanije Enron, najvećem bankrotstvu u historiji SAD.
2004. – Turska je potpisala protokol kojim se ukida smrtna kazna čak i u slučaju rata, što predstavlja početni korak u pravcu otpočinjanja pregovora o ulasku u EU.
2005. – Palestinci su izabrali Mahmuda Abasa za naslijednika njihovog dugogodišnjeg lidera Jasera Arafata.
2005. – Sudanska islamistička vlada i pobunjenici sa juga zemlje potpisali su mirovni sporazum, kojim je završen najduži građanski rat u Africi, koji je trajao punih 21 godinu.
2007. – CIA skinula oznaku tajne sa dokumenata koji opisuju ulogu Tomislava Merčepa u Hrvatskoj, kada je počinio i direktno naredio brojne zločine nad Srbima.
(AbrašMEDIA)