Ukoliko imate političku podršku u Bosni i Hercegovini moguće je uzurpirati privatne posjede, krčiti privatnu i državnu šumu, preusmjeravati korita rijeka te ugroziti napajanje pitkom vodom lokalnog stanovništva. Upravo smo to vidjeli na primjeru izgradnje malih hidroelektrana na rijekama Bjelava i Mala Bjelava investitora “Srbinjeputevi” Foča.
Piše: Predrag Blagovčanin, CZZS
Podsjećamo, fočanska firma “Srbinjeputevi” u periodu od početka pandemije korona virusa, kreće u realizaciju projekta izgradnje dvije male hidroelektrane na rijekama Bjelava i Mala Bjelava. Koncesija za ove hidroelektrane izdata je na vremenski period od 50 godina za naknadu od 258.039 KM. Ugovorom je definisano da će „Srbinjeputevi“ u vlasništvu fočanskog biznismena Gordana Pavlovića sa članskom kartom SNSD-a po svakom kilovat-satu imati naknadu od 0,0055 KM.
Krajem marta ove godine investitor započinje građevinske radove što dovodi do negodovanja lokalnog stanovništva koji zajedno sa ekološkim organizacijama iz BiH, krajem aprila, organizuju prve proteste te javnost upoznaju sa evidentnim kršenjem zakona kao i samovolji investitora koji je u realizaciju ovog projekta krenuo bez adekvatnih dozvola.
Pod krinkom geološkog ispitivanja
Centar za životnu sredinu zbog sumnje u legalnost radova kontaktira nadležno Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS koje ih informiše da u tom trenutku investitor nije pokrenuo postupke za pribavljanje potrebnih dozvola za građenje.
Redžib Skomorac iz ove organizacije ističe da su uputili dopise svim nadležnim instancama u RS-u zahtijevajući hitan i adekvatan nadzor radova koji je do danas izostao.
“Investitor je rješenje o geološkim istraživanjima, kao preliminarnu dozvolu za istraživanje tla na mjestu planiranih objekata, samovoljno interpretirao i iskoristio za provođenje građevinskih radova, budući da se očito ”geološka istraživanja” trebaju tek sada provesti, i to skoro pet mjeseci nakon započetih radova, za koje vrijeme je administracija uglavnom šutila što bi u svakoj državi bilo nedopustivo.“
U proteklom periodu investitor je pod krinkom geoloških istraživanja izvršio trasiranje cjevovoda za planirane hidroelektrane. Što praktički znači da su građevinski radovi izvedeni bez potrebnih dozvola, kao i osiguranja nadzora. Skomorac naglašava da je ove navode potvrdio i nedavni vanredni pregled Republičkog vodnog inspektora.
„Mi smo zajedno sa UG „Bjelava“ Foča ministru energetike i rudarstva uputili zahtjev za preispitivanje zakonitosti i ukidanje rješenja o odobrenju geoloških istraživanja, i to uslijed nastupanja zakonom predviđenih razloga. Potom je i Republički vodni inspektor, prilikom provođenja vanrednog inspekcijskog pregleda od 14.7.2020. godine investitoru naložio obustavljanje svih daljnjih radova na lokalitetu. Međutim, svjedoci smo da to investitora nije spriječilo da nastavi sa štetnim aktivnostima.“
Investitor sam sebi dao preporuku za građevinsku dozvolu
Dragana Drakul iz UG „Bjelava“ nastalog kao vid borbe protiv uništavanja rijeka ističe da je lokalno stanovništvo protiv izgradnje hidroelektrana. Međutim naglašava da su lokalne vlasti ostale nijeme na zahtjeve građana Foče i okolnih mjesta.
„U ovom trenutku prikupili smo preko 3000 potpisa građana Foče i okolnih mjesta koji se protive izgradnji i uništavanju naših rijeka. Također, problem je i ugroženosti vodosnadbijevanja stanovnika što je potvrdilo i preduzeće „Izvor“ Foča u svom mišljenju 2016. godine u čijoj je nadležnosti vodovod. Mi imamo generalno veliki problem sa komunikacijom sa načelnikom Radisavom Mašićem obzirom da smo do sada u bezbroj navrata pokušali organizovati sastanak do kojeg nije došlo, niti nam iko odgovara na naše upite. Međutim ono što je još strašnije je činjenica da je nakon posljednjeg inspekcijskog nadzora kada je republički vodni inspektor naložio obustavljanje radova, investitor, kako saznajemo, odlučio da odustane od izgradnje treće hidroelektrane na Velikoj Bjelavi, ali da iskoristi vodu sa ove rijeke za dvije hidroelektrane za koje ima koncesiju.“
Prekopana trasa cjevovoda uz rijeku Velika Bjelava u ovom trenutku nalazi se 50 metara od izvorišta pitke vode Lučka vrela. Govoreći o odnosu opštinskih organa prema ovom problemu, Dragana Drakul naglašava da je opština imenovala komisiju koja treba da utvrdi činjenično stanje.
„Gordana Pavlovića mi svakodnevno viđamo kako ulazi u opštinu. Kako nemamo poziv za učešće u radu komisije, strahujemo da će se u sastavu naći njegovo ime umjesto nekoga od građana koji mjesecima prijavljuju neregularnosti i žale se opštinskim inspektorima. Mi svakodnevno svjedočimo jednoj evidentnoj sprezi sitnih interesa investitora nauštrb interesa čitave lokalne zajednice. Ne samo da su svi dosadašnji radovi urađeni bez ijedne dozvole, da je šuma posječena, da su rijeke uništene kao i privatni posjedi ali ako se nastavi samovolja investitora dovodi se u pitanje napajanje pitkom vodom građana Foče i okolnih mjesta.“
Navodi Dragane Drakul o povezanosti investitora i opštinskih organa vlasti potvrđuju i dokumenti koji su nam ustupljeni od organizaciji Transparency International, a koje možete pronaći ovdje. Naime jedan od članova opštinske komisije zadužene da utvrdi činjenično stanje je upravo investitor Gordan Pavlović.
Indikativno, investitor Gordan Pavlović zajedno sa drugim članovima opštinske komisije konstatovao je da dosadašnjim radovima nije ugroženo vodosnadbjevanje stanovnika Foče te je sam sebi dao preporuku za izdavanje građevinske dozvole.
O ugroženosti vodosnadbijevanja građana fočanske regije pokušali smo razgovarati sa Miomirom Bojatom, direktorom preduzeća vodovod i kanalizacija „Izvor“ Foča. U telefonskom razgovoru Bojat nam je kratko rekao da nema nikakvu nadležnost nad problemom izgradnje hidroelektrana.
Zašto načelnik Foče šuti
Dušan Bodiroga, opštinski odbornik iz opozicionog SDS-a ističe da su još prije tri mjeseca tražili posebnu tačku vezano za ovu temu na Skupštini opštine koja je svaki put odbijena zbog nedostatka kvoruma.
“Mi smo na Skupštini tražili posebnu tačku, a to je bilo prije tri mjeseca na kojoj ćemo diskutovati o gradnji tih minihidroelektrana. Međutim Skupština ni jednom nije uvažila naš prijedlog, jer nismo imali podršku od ostatka odbornika. Međutim, kako je udruženje Bjelava skupilo 3000 potpisa na zadnjem kolegiju predložili su da ta tačka bude na sljedećoj sjednici koja će se, nakon pauze, održati u septembru.“
Bodiroga ističe da prihodi od izgrađenih hidroelektrana na teritoriji opštine Foča iznose 80.000 KM. Upravo je ovaj podatak pokazatelj da je izgradnja malih hidroelektrana štetna za opštinu.
“Od toga se bogate isključivo pojedinci. Mislim da je na tim do sad izgrađenim hidroelektranama zaposlen jedan čovjek. Znači nemamo nikakvu korist, a imamo ogromnu štetu. Ovdje je i ministar energetike dolazio i rekao da se opština tu ništa ne pita obzirom da je to projekat strateškog značaja za Republiku Srpsku. Međutim, po zakonu o koncesijama, da bi se neka mala hidroelektrana sagradila potrebno je da opština izda pozitivno mišljenje. Načelnik je prije nekoliko godina dao pozitivno mišljenje, iako izvorište rijeke Bjelave napaja naš glavni vodovod.”
Pored činjenice da je investitor krenuo u radove bez građevinske i urbanističke dozvole koju izdaje opština, Bodiroga postavlja pitanje i krčenja šume.
“Načelnik se pravda da se na tom lokalitetu izvode geološka istraživanja. Geološka istraživanja imaju minimalan uticaj na okolinu, a mi imamo prizore da je tok rijeka na nekoliko lokacija kompletno izmijenjen. Investitor je posjekao kubike i kubike šume. Šta se s tim događa? Ja ne mogu tvrditi da investitor ima uticaj na vlast. Mogu samo nagađati, ali je evidentno da od osa, odbornika SNSD-a u Skupštini opštine nikad niko nije izašao da kaže bilo šta vezano za ovaj problem.”
Šumsko gazdinstvo «Maglić» pod lupom vanredne inspekcije
Spomenko Stojanović direktor Šumskog gazdinstva (ŠG) „Maglić“ i zastupnik u Narodnoj skupštini RS-a u klubu poslanika Demos ističe da su izvršili kontrolu te zaustavili investitora u daljim radovima dok ne priloži saglasnost Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.
„Mi smo kontrolisali, ali to preduzeće je dobilo koncesiju od Ministarstva energetike i rudarstva i proslijedili su nam elaborat koji je radila firma „Šuma plan“ registrovana i ovlaštena za procjenu šume i šumskog zemljišta koje se tu može iskrčiti. Investitor je zaustavljen dok se od nadležnog ministarstva ne dobije suglasnost za krčenje. Prema elaboratu, procjena je da tu ima 582 kubika šume. Oni su te promjere radili u konsultacijama sa privatnim vlasnicima kojih ima više nego što ima državne zemlje. A što se tiče kvaliteta šume, on je nikakav i uglavnom je to drvo za ogrev. I investitor želi to da plati.”
Međutim, navode Stojanovića o kontroli investitora demantuju nalazi vanredne inspekcije JP Šume Republike Srpske nakon urgencije Centra za životnu sredinu.
Odgovor inspekcije Centru za životnu sredinu.
U nalazu inspekcije koja je kontrolisala ŠG Maglić jasno je naznačeno da se u okviru ovog gazdinstva ne nalazi nikakva dokumentacija vezana za bespravne radove na lokalitetu izgradnje mini hidroelektrana.
Inspekcija je utvrdila da je firma „Srbinje putevi“ u pojasu od 2,5 kilometara bespravno izvršila sječu stabala koja nisu imala oznake šumskog žiga te da je investitor samovoljno posječena stabla uklonio u nepoznatom pravcu.
Zbog ovih propusta, direktoru ŠG Maglić Spomenku Stojanoviću je naloženo da dostavi informaciju zbog čega nije reagovao na bespravne radove, zbog čega nije odgovarao na dopise i urgencije v.d. direktora JP Šume RS, da utvrdi tačnu količinu bespravno posječenih stabala kao i da pokrene disciplinsku odgovornost za propuste.
Nalog inspekcije za dostavljanje informacija
Izvještaj o obavljenoj vannrednoj kotnroli
Uzurpirana privatna imanja i krčena privatna šuma
Pored državne, investitor je bez ikakve dozvole krčio i privatnu šumu. A na koji način je investitor uspostavio komunikaciju sa privatnim vlasnicima najbolje govori primjer Sulje Hasanbegovića čije je porodično imanje uzurpirano. Naime, ne samo da je privatna šuma posječena, investitor je započeo izgradnju mašinske zgrade na njegovoj zemlji.
„Ja nisam jedini kojem je imanje uzurpirano. Investitor je bez ikakvog prava ušao u moj posjed posjekao mi drveće, rasturio korito rijeke preusmjerio je kako njemu odgovara, a prije nekoliko dana je krenuo i da pravi zgradu gdje će valjda biti turbina na mojoj zemlji. Meni nije jasno kako je moguće da neko uđe na tvoj posjed i radi šta hoće, a da me nikad niko nije kontaktirao.“
Prema riječima Hasanbegovića, prijave koje je slao opštini, kao i nadležnim inspekcijama nemaju nikakvog efekta. Naglašava da se obraćao i nadležnom tužilaštvu.
“Jasno je meni da ovdje nema zakona i prava, ali ovo stvarno nema smisla. Išao sam u opštinu i inspekciju, ali to nema nikakvog učinka. Kažu ne može njemu niko ništa. Ja sam prije nekoliko dana stavio znak «zabranjen prolaz, privatno imanje», a oni su došli i to razvalili. Svaka država ima mafiju ali ovdje mafija ima državu. Obraćao sam se i Republičkom Tužilaštvu poslao sam im dokaze o vlasništvu, slike šta mi je urađeno od imanja i ostale dokumente. Sad ću pokrenuti privatnu tužbu da mi nadoknadi štetu i vrati u prvobitno stanje. Šta će biti od toga? Dok je ova vlast najvjerovatnije ništa.”
Radoslav Mašić, načelnik opštine Foča ispred SNSD-a odbio je da nam da izjavu na temu izgradnje malih hidroelektrana investitora „Srbinjeputevi“.
Strateški interes RS-a: Gordan Pavlović
Prema pisanju medija, osim firme „Srbinjeputevi“ Foča, Gordan Pavlović u svom vlasništvu te vlasništvu članova svoje porodice ima još nekoliko firmi „Pavgord“, „Tehnokom“, nekadašnja fabrika obuće Foleda, dio pogona nekadašnjeg giganta drvne industrije Maglić, kao i druge firme.
O nastanku poslovne imperije koja se u ovim trenucima procjenjuje na desetine miliona KM, Centar za istraživačko novinarstvo pisao je 2016. godine. Prema navodima iz teksta, Gordan Pavlović se tokom rata u BIH bavio transportom i trgovinom nekretnina propalih preduzeća koje je kupovao u stečajnim postupcima.
U tom periodu, samo u Foči, Pavlović je posjedovao građevinsku i trgovačku firmu, rudnik uglja, hotel, stambene i poslovne prostore, čija je površina u tom trenutku iznosila 720.000 kvadratnih metara ili otprilike 100 fudbalskih terena.
Nekadašnje državno preduzeće „Srbinjeputevi“ kupuje 2012. godine, a te iste godine dobija dva tendera za održavanje puteva u vrijednosti od 4.2 miliona KM.
„Srbinjeputevi“ danas posluje odlično, zahvaljujući tenderskim poslovima koje ova firma dobija od institucija na čijem čelu se nalaze SNSD-ovi kadrovi. Prema zvaničnim podacima Agencije za javne nabavke, od 2016. godine do danas, „Srbinjeputevi“ su potpisali 126 tenderskih ugovora u vrijednosti od preko 20 miliona KM.
Prema pisanju medija zbog malverzacija prilikom privatizacije 2014. godine MUP RS-a podnio je tužilaštvu u Trebinju prijavu. Tada se Pavloviću na teret stavljalo da je zajedno sa još četiri osobe zloupotrebama oštetio ovo preduzeće za 1.5 miliona KM.
Pavlović je bio uključen i u istragu Tužilaštva BIH protiv 17 osoba zbog zloupotreba službenog položaja u nekadašnjoj Balkan Investment banci Banja Luka. Pavlović je, nakon što je uz saglasnost Vlade RS u aprilu 2013. godine otvorio stečaj u “Birču”, za 6,4 miliona eura preuzeo od litvanske Ukio Banko investicione grupe, sva potraživanja u zvorničkoj fabrici. On je na taj način postao vlasnik 85,6 miliona konvertibilnih maraka potraživanja od fabrike “Birač”, koliki je prema računici Litvanaca, dug ove fabrike prema banci.
Tako su na Pavlovićevu firmu “Pavgord” prenesena sva prava od hipoteka do zaloga u registru zaloga imovine “Alumine”, “Mehanike” i “Alusila” koja je bila garancija za potraživanja Ukio banke.
Gordan Pavlović u mladosti je osuđen i za krivotvorenje brojeva na motornom vozilu, a istrage koje su se više navrata vodile protiv člana SNSD-a i prijatelja predsjednika ove stranke Milorada Dodika, nisu dobile sudski epilog.
Krivične prijave na čekanju
Redžib Skomorac iz Centra za životnu sredinu ističe da je ova organizacija podnijela krivičnu prijavu protiv firme „Srbinjeputevi“ Foča zbog krivičnog djela protiv životne sredine, kao i drugih krivičnih djela.
„CZZS je podnio krivičnu prijavu Republičkom javnom tužilaštvu radi počinjenja krivičnog djela protiv životne sredine, koje je na postupanje delegirano Okružnom javnom tužilaštvu u Trebinju. Usljed novih saznanja i dokaza koji ukazuju na počinjenje i drugih krivičnih djela, i to falsifikovanja isprave, krađe u vezi sa teškom krađom (šume), te pustošenja šuma, CZZS je protiv investitora podnio i novu krivičnu prijavu Posebnom odjeljenju za suzbijanje korupcije, organizovanog i najtežih oblika privrednog kriminala pri Republičkom javnom tužilaštvu. Međutim, za sada od organa krivičnog gonjenja nemamo potvrđenu informaciju da je pokrenuta istraga protiv prijavljenog subjekta i odgovornog lica u subjektu.“
Do objave ovog teksta iz Okružnog javnog tužilaštva u Trebinju nismo dobili odgovor na pitanje da li će protiv „Srbinjeputevi“ biti pokrenuta istraga.
Također, investitor „Srbinjeputevi“ Foča nisu odgovorili na naš upit za intervju sa predstavnikom ove firme.
UBosni i Hercegovini do sad je izgrađeno 109 malih hidroelektrana koje su bespovratno uništile prirodni i životinjski svijet te ostavile duboke posljedice na lokalne zajednice.
Dosadašnja izgradnja MHE Mala Bjelava i Bjelava jasno demonstriraju ustaljenu praksu izgradnje ovih objekata u našoj državi. Primjera apsolutne samovolje investitora, veza i interesa koncesionara i politike, sistemske korupcije kao i pritisaka na lokalno stanovništvo je bezbroj. Nažalost, u ovakvom političkom ambijentu bit će ih još u budućnosti.
Napomena: Ovaj članak dio je serije članaka nastalih u saradnji Centra za životnu sredinu i novinara Predraga Blagovčanina i dio je kampanje “Sačuvajmo plavo srce Evrope”.