James Connolly, sindikalac i vodeći mozak irskog Uskršnjeg ustanka

Na današnji dan, 5. juna 1868, revolucionarni socijalista i sindikalista James Connolly rođen je u sirotinjskom naselju u Edinburghu, gdje su njegovi roditelji migrirali iz Irske. Bio je borac za nezavisnost Irske i član sindikata Industrijskih radnika svijeta. Connolly je strijeljan od strane britanskih vlasti nakon neuspjelog Uskršnjeg ustanka 1916. godine.

Piše: Robert Jandrić, AbrašMEDIA

Odrastao je u siromaštvu i uglavnom se sam obrazovao. Kroz sudjelovanje u radničkom pokretu zainteresovao se za politiku. Godine 1896. izabran je za organizatora Socijalističkog društva Dublina. U periodu od 1903. do 1910. boravio je u SAD-u. Za to vrijeme njegove ideje su se razvijale, spajajući principe socijalizma i borbe za nacionalno oslobođenje.

U Irsku se vratio 1910. i nastavio aktivnosti u radničkom pokretu. Oktobra 1914. postaje generalni sekretar sindikata “Irish Transport and General Workers Union” te komandant Irske građanske armije (Irish Citizen Army – ICA). Obje organizacije bile su smještene u Liberty Hallu, koji je postao njegova baza. Iako pripadnika ICA-e nije bilo mnogo, bili su dobro uvježbani, disciplinovani i ideološki ujedinjeni. Cilj njihove borbe bila je nezavisna Republika Irska.

S izbijanjem Prvog svjetskog rata, Connolly se sve više posvetio poticanju pobune protiv britanske vladavine u Irskoj. Od organizatora radničkih borbi i agitatora, postepeno se razvio u vojnog komandanta i teoretičara.

Sredinom januara 1916. postigao je dogovor sa vojnim savjetom Irskog republikanskog bratstva o zajedničkoj pobuni protiv britanske vlasti, koja treba početi na Uskrs. Connolly se pridružio vojnom savjetu, koji ga je dan prije ustanka izabrao za potpredsjenika Republike Irske i glavnog komandanta Dublinske divizije Irske vojske.

Tokom ustanka pokazao se kao nauspješniji među vođama pobunjenika. Na uskršnji ponedjeljak, 24. aprila 1916. godine, poveo je bataljon Glavnog štaba do zgrade glavne pošte, iz koje je nadzirao postavljanje odbrane, prikupljanje novih boraca i odlučivao o rasporedu snaga. Činjenica da je u zgradi pošte poginulo samo devet dobrovoljaca govori mnogo o njegovim vojnim sposobnostima. On sam se stalno izlagao riziku, ali čak i nakon teškog ranjavanja, 27. aprila, on je prema riječima Patricka Pearsea “ostao vodeći mozak našeg otpora”.

U podne 29. aprila složio se sa ostalim vođama ustanka da se trebaju predati, jer nije želio da vidi “svoje hrabre momke spaljene do smrti”.

Očekivao je da će organizatori ustanka biti strijeljani, a ostali oslobođeni. Pod vojnom pratnjom, Connolly je odveden u bolnicu Crvenog krsta u dvorcu u Dublinu, gdje je nekoliko sati kasnije potpisao naredbu o predaji u ime Irske građanske vojske. Tamo je mu je 9. maja održano suđenje Vojnog suda. Na suđenju je pročitao kratku, rukom napisanu, izjavu u kojoj se navodi: “Irska sloboda je sigurna … sve dok … su Irci spremni umrijeti nastojeći pobijediti”.

Pogubljen je 12. maja, nakon svitanja, u zatvoru Kilmainham Gaol. Bio je posljednji od pobunjeničkih vođa koji su izvedeni pred streljački vod.

Stotinu godina od „Uskršnjeg ustanka“ u Irskoj