Brojni naučnici procjenjuju da se Zemlja nalazi na početku novog “masovnog izumiranja”, fenomena koji karakteriše nestanak vrsta u alarmantnom broju za relativno kratko vrijeme, ovog puta izazvanog ljudskim aktivnostima.
U proteklih 500 miliona godina, planeta je pet puta bila svjedok perioda tokom kojih je u treptaju oka geološke istorije nestalo više od polovine živih bića.
Sveukupno, više od 90 odsto vrsta koje su nekada hodale, plivale, letjele ili puzale Zemljom sada je izumrlo.
Prvo masovno izumiranje odigralo se prije oko 445 miliona godina. U takozvanom “Ordovicijsko-silurijskom izumiranju” nestalo je između 60 i 70 odsto vrsta.
Vjeruje se da je do tog istrebljenja dovelo kratko ali veoma snažno ledeno doba.
U to vrijeme se živi svijet najvećim dijelom nalazio u okeanima. Naučnici smatraju da je brzo formiranje glečera zamrzlo najveći dio vode na planeti i dovelo do drastičnog pada nivoa mora. Morski organizmi poput sunđera i algi su najviše stradali, kao i školjke, primitivni glavonošci i ribe bez vilica zvane ostrakodermi.
Zatim je prije oko 360 do 375 miliona godina uslijedilo tzv. “Kasnodevonsko izumiranje”, u kom je nestalo do tri četvrtine živog svijeta. Ponovo su najviše stradali morski organizmi, usljed smanjenja količine kiseonika u okeanima.
Kao najvjerovatniji uzroci takvog razvoja događaja navode se variranje nivoa okeana, klimatske promjene ili čak udar asteroida. Prema jednoj teoriji širenje kopnene vegetacije dovelo je do manjka kiseonika u vodama.
Vjerovatno najpoznatija žrtva “Kasnodevonskog izumiranja” bili su trilobiti, artropodi koji su živjeli na okeanskom dnu.
Posebno razorno bilo je “Permsko-trijasko izumiranje”, prije oko 252 miliona godina. Taj period, nazvan i “majka svih izumiranja”, odnio je 95 odsto vrsta.
Izazvana po svoj prilici udarima asteroida i vulkanskom aktivnošću, ta biološka kriza je opustošila i okeane i kopno. Neki naučnici vjeruju da je trajala milionima godina, dok drugi smatraju da je trajala samo 200.000 godina.
To je bio jedini put da su masovno nestali insekti. Nestale su i posljednje preživjele vrste trilobita, kao i neke vrste ajkula i riba. Na kopnu, istrebljeni su pored ostalih i mošopi, više metara dugi gmizavci biljojedi.
Naredno je uslijedilo “Trijasko-jursko izumiranje” i nestanak 70 do 80 odsto vrsta, zbog brojnih i ne do kraja razjašnjenih razloga. Prema jednoj teoriji, okidač su bile masivne erupcije lave usljed razbijanja superkontinenta Pangee, što je pratilo i oslobađanje velikih količina ugljen-dioksida koje je dovelo do brzih klimatskih promjena. Iako neki naučnici sumnjaju i na asteroide, do sada nije pronađen nijedan krater.
Na prelazu iz perioda trijasa u juru nestale su brojne vrste velikih kopnenih životinja, među kojima i najveći broj arhosaurusa, predaka dinosaurusa, ali i današnjih ptica i krokodila. Istrebljen je i najveći dio vrsta džinovskih vodozemaca.
Za sada posljednje, i vjerovatno najpoznatije masovno izumiranje desilo se na kraju perioda krede, prije 66 miliona godina, po svoj prilici zaslugom asteroida koji je udario područje današnjeg meksičkog poluostrva Jukatan i ostavio ogroman krater.
Izumrli su svi neleteći dinosaurusi, ali su na kopnu preživjeli najveći broj vrsta sisara, kornjače, krokodili, žabe i ptice. U morima su opstale ajkule, morske zvijezde i ježevi. Nestanak dinosaurusa je omogućio širenje sisara, koje je na kraju dovelo do nastanka homosapijensa, vrste odgovorne za izvjesno šesto masovno izumiranje.
U Parizu je trenutno u toku skup naučnika i diplomata iz više od 130 zemalja koji poslije 15 godina rade globalnu procjenu ekosistema, navodi agencija Beta.
(Agencije)