“Kvalitet zraka – rezultati istraživanja u BiH” naziv je okruglog stola koji je održan online u organizaciji Švedske agencije za zaštitu okoliša (SwEPA), povodom završetka dvogodišnje studije o raspodjeli izvora zagađenja zraka u Sarajevu, Zenici, Tuzli, Banjoj Luci, Brodu i Bijeljini.
Analiza je rađena u okviru IMPAQ projekta koji se bavi različitim aspektima upravljanja kvalitetom zraka u BiH. Studija je ispitala koje zagađujuće čestice su prisutne u zraku, odakle dolaze i kako se šire, a provedena je korištenjem rezultata detaljnih mjerenja kvaliteta zraka i postojećih podataka inventara emisija.
Pregled rezultata analiza koje su rađene tokom 2018. godine, te u zimu 2020/21. kao i 2021/22., prezentovao je Oliver Tasse iz Švedskog hidro-meteorološkog instituta (SMHI). Rezultati za Sarajevo i Banjaluku, pokazuju da vremenske prilike imaju veliki uticaj na nivo zagađenja, naročito u Sarajevu zbog topografskog položaja grada, koji se nalazi u kotlini.
Najveći uzročnici zagađenja u zimskom periodu su grijanje u domaćinstvima i izduvni gasovi iz saobraćaja. U zraku su prisutne i zagađujuće čestice iz okolnih gradova, a koje se prenose vjetrom uglavnom sa sjeverozapada. U zraku je, između ostalog, u značajnim nivoima potvrđeno prisustvo dušikovog oksida (NOx), oksida sumpora (SOx), te sitnih čestica (PM2,5).
– Kada govorimo o rezultatima raspodjele izvora sitnih čestica (PM2.5), koji su rađeni tokom obje zime, najveći doprinos je dalo sagorijevanje biomase i uglja za grijanje. Identifikovani su i izolovani izvori poput metalnih industrija, a koji su locirani prema smjeru vjetra. To je zanimljiv rezultat, jer smo na taj način identifikovali lokacije nekih značajnih izvora zagađenja čak i bez prethodnog saznanja da su tamo bili – rekao je Tasse, saopćili su organizatori okruglog stola.
Tokom zime 2022/21. godine rađeno je isto istraživanje kao i prethodne zime u šest bh. gradova, ali sada samo za Sarajevo i Banja Luku. Rezultati za Banjaluku pokazuju da je oko 35 posto zagađenja PM2.5 emitovano sagorijevanjem biomase i uglja koji se koristi za grijanje.
U Sarajevu, najveći doprinos zagađenju sitnim česticama prošle zime bili su ispušni plinovi iz vozila s 30 posto, sagorjevanje biomase je dostiglo čak 26 posto, dok je doprinos od sagorijevanja uglja 14 posto.
Učesnici okruglog stola bili su predstavnici kompanija, nadležnih ministarstava i hidrometeoroloških zavoda koji su ujedno i partneri IMPAQ projekta. Poručili su da se realizacijom ovog projekta napravio veliki korak u BiH kada je ispitivanje kvaliteta zraka u pitanju. Smatraju da je upostavljen dobar sistem, te da je naredni korak naći model koji će ga učiniti održivim.
– O problemu zagađenja zraka u BiH se govori sezonski, od oktobra do marta. Moramo uticati na svijest javnosti o značaju ovog problema, o tome bismo trebali govoriti u javnosti tokom cijele godine, angažovati ljekare da govore o štetnosti. Sada kada imamo monitoring kvaliteta zraka, sljedeći korak moraju biti mjere – poručio je Almir Bijedić, direktor Federalnog hidrometeorološkog zavoda BiH.
Istog mišljenja bili su i predstavnici Republičkog hidrometeorološkog zavoda RS.
– IMPAQ projekat je u velikoj mjeri unaprijedio monitoring kvaliteta vazduha u RS, sada je na lokalnim institucijama da nam osiguraju budžet kako bi projekat bio održiv. Trenutno se finansiramo ad hoc sredstvima, što nije garancija da će ovaj sistem dugoročno opstati – rekla je Ranka Radić iz Republičkog hidrometeorološkog zavoda.
Okruglom stolu prisustvovale su i kompanije koje su primjer dobre prakse kada je u pitanju zaštita životne sredine. Jedna od njih je i fabrika sode Şişecam BiH iz Lukavca. Posljednjih godina smanjila je upotrebu uglja, redovno remontuje postrojenje, koristi mjerne instrumente za praćenje nivoa zagađenja, vrši mokro i suho odsumporavanje, emituje manje prašine zahvaljujući vrećastim filterima i učestvuje u ekološkim projektima i akcijama pošumljavanja.
(FENA)