Danas je srijeda, 13. mart/ožujak, 73. dan 2024. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1325. – Osnovan je Tenočtitlan, prijestonica Asteškog carstva.
1572. – Umro je hvarski pisac i plemić Petar Hektorović, autor spjeva “Ribanje i ribarsko prigovaranje”, jednog od najoriginalnijih djela renesansne književnosti.
1733. – Rođen je engleski hemičar i filozof Joseph Priestley, koji je otkrio kiseonik, amonijak, hlorovodonik, azot-oksid, ugljen-dioksid i sumpornu kiselinu. Bio je vatreni pristalica Francuske revolucije i ogorčeni protivnik ateizma prosvjetitelja – vjerovao je u besmrtnost duše. Djela: “Hartlijeva teorija o ljudskom duhu na principima asocijacije ideja”, “Slobodni razgovori o materijalističkim učenjima”, “Sokrat i Isus”, “Istorija i sadašnje stanje elektriciteta”.
1741. – Rođen je austrijski car Josif Drugi, apsolutista, sin carice Marije Terezije i njen savladar od 1765. do 1780. U interesu buržoazije, na koju se oslanjao u borbi protiv feudalaca i rimokatoličke crkve, proveo je reforme, oslobodivši seljake vezanosti za zemlju i lične zavisnosti od feudalaca, ali ih je ipak ostavio pod vlašću vlastelinskog suda. Počeo je da oporezuje i plemstvo i sveštenstvo, a 1781. je izdao “Patent o toleranciji” kojim je nekatolicima dozvolio slobodu vjeroispovijesti i pristup u državnu i javnu službu, ali je istovremeno jačao apsolutizam i provodio germanizaciju. Zaplašen Francuskom revolucijom, poništio je mnoge reforme, a njegov brat i nasljednik Leopold Drugi je poslije smrti Josifa Drugog 1790. sve vratio u pređašnje stanje.
1781. – Engleski astronom njemačkog porijekla William Herschel otkrio je Uran, sedmu planetu Sunčevog sistema.
1848. – Dan poslije masovnih demonstracija u Beču, pao je policijsko-apsolutistički režim kancelara Klemensa Metternicha. Kancelar je pobjegao u Veliku Britaniju, a hiljadama gnjevnih Bečlija koje su opkolile dvor car Ferdinand Prvi je obećao ustav.
1860. – Rođen je austrijski kompozitor i muzički pisac Hugo Philipp Jacob Wolf, poznat po knjigama pjesama, posebno po “Knjizi španskih pjesama” i “Knjizi Geteovih pjesama”. Komponovao je solo pjesme na stihove Heinricha Heinea, Johanna Wolfganga Goethea, Josepha von Eichendorffa, španskih i italijanskih pjesnika.
1881. – Članovi tajnog revolucionarnog udruženja “Narodna volja” ubili su ruskog cara Aleksandra Drugog Nikolajeviča Romanova. Tokom vladavine, 1861. je oslobodio seljake feudalnih obaveza, proveo je buržoaske reforme, reorganizovao sudstvo, upravu i vojsku i proširio državu osvajanjem Kirgizije, Turkmenije, Uzbekistana i dijelova Kavkaza. Progonio je nosioce naprednih ideja. Naslijedio ga je sin Aleksandar Treći, koji je vladao sličnim metodama.
1895. – U New Yorku je izgorjela laboratorija pronalazača Nikole Tesle i tako je nestala ogromna naučna baština koju je on godinama stvarao.
1922. – Rođena je hrvatska i bosanskohercegovačka filologinja i historičarka Herta Kuna. Čitav svoj radni vijek (1958–1987) provela je na sarajevskom Filozofskom fakultetu,[1] gdje je predavala staroslavenski jezik, historiju jezika i historiju književnog jezika. Dala je nemjerljiv doprinos u istraživanju srednjovjekovne bosanske književnosti i bosanske franjevačke pismenosti.
1938. – U Francuskoj je socijalista Leon Blum formirao vladu Narodnog fronta.
1946. – Snage jugoslovenske službe Državne bezbjednosti uhapsile su u selu Repuševići ratnog zločinca i domaćeg izdajnika, Dragoljuba Mihailovića Dražu, komandanta četničkih snaga u Drugom svjetskom ratu.
1954. – Viet Minh snage pod vodstvom Vo Nguyen Giapa pokrenule su masivnu artiljerijsku baražu na francusku vojsku čime su započeli bitku kod Dien Bien Phua, završnu bitku u Prvom indokineskom ratu.
1972. – Velika Britanija i Kina su se saglasile da razmijene ambasadore, 22 godine pošto je London prvi priznao vladu u Pekingu, a Britanci su ukinuli konzulat na Tajvanu.
1975. – Umro je jugoslovenski pisac Ivo Andrić, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1961. godine. Studirao je književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu, doktorirao istoriju u Gracu 1924. djelom “Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine”. U Prvom svjetskom ratu je hapšen i interniran, između dva svjetska rata bio je ambasador Jugoslavije u Berlinu, a poslije Drugog svjetskog rata je živio u Beogradu. U mladosti je pisao pjesme (“Ex ponto”, “Nemiri”, “Lirika”). Pripovjedač snažne imaginacije i izuzetan poznavalac istorije Bosne i Hercegovine, odlikovao se vanrednom čistotom jezika i brušenim stilom, prefinjenim psihološkim analizama, dubokim poniranjem u suštinske probleme egzistencije i umijećem da sugestivnom magijom riječi dočara ljudsku i društvenu panoramu minulih vijekova. Koristeći narodna predanja, legende, istorijsku faktografiju, bogatstvo mašte i osjećanja svijeta, podigao je monumentalnu književnu građevinu, posebno romanima “Na Drini ćuprija”, “Travnička hronika”, “Gospođica”, “Prokleta avlija”, “Omer-paša Latas” (nedovršen). Ostala djela: zbirke pripovijedaka “Nemirna godina”, “Žeđ”, “Jelena, žena koje nema”, “Znakovi”, “Deca”, “Kuća na osami”, putopisi i skice “Staze, lica, predeli”, meditativna proza “Znakovi pored puta”, “Eseji, kritike, članci I i II”, “Sveske”.
1986. – Kosmonauti Vladimir Solovjov i Leonid Kizim postali su prvi članovi posade sovjetske kosmičke stanice “Mir”.
1990. – Sovjetski parlament izglasao je okončanje 72-godišnjeg monopola na vlast Komunističke partije.
2000. – Pred Međunarodnim tribunalom za ratne zločine u Hagu počelo je suđenje generalu VRS Radislavu Krstiću, koji je optužen za “genocid, zločine prema čovječnosti i kršenje ljudskog prava i običaja ratovanja u Srebrenici”.
2003. – Kantonalni sud u Mostaru osudio je na 35 godina zatvora Muamera Topalovića za ubistvo tri člana porodice Anđelić.
2003. – Županijsko državno tužilaštvo u Osijeku podiglo je optužnice protiv Nikole Ivankovića i Enesa Viteškića za ratni zločin nad srpskim civilima u Paulin Dvoru.
2013. – Nakon dvodnevne konklave u Vatikanu argentinski kardinal Jorge Mario Bergoglio, papinskim imenom Franjo, izabran za novog papu.
(AbrašMEDIA)