Dogodilo se na današnji dan – 14. 1.

Danas je subota, 14. januar/siječanj, 14. dan 2023. godine.

DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN

83. pne. – Rođen je Marko Antonije, rimski vojskovođa i državnik.

1539. – Španija je osvojila Kubu.

1690. – U Nürnbergu je izumljen klarinet.

1742. – Umro je engleski astronom i geofizičar Edmond Halley, direktor Griničke opservatorije i kraljevski astronom, koji je utvrdio da su komete uočene 1682, 1601. i 1551. zapravo isto tijelo koje se periodično pojavljuje. Predskazao je da će se ona pojaviti i 1758, 1835. i 1910. Njemu u čast to svemirsko tijelo je nazvano Halejeva kometa. Već u 19. godini objavio je raspravu o putanjama planeta. Izradio je prvi katalog sjajnih zvijezda južnog neba i otkrio da se i zvijezde kreću, shvatio ih kao sunca, a naše Sunce kao zvijezdu. Izradio je prvu meteorološku kartu. Djela: “Katalog južnih zvijezda”, “Pregled astronomije kometa”, “Teorija magnetskog kompasa”.

1784. – SAD su ratifikovale mirovni ugovor s Velikom Britanijom, čime je formalno okončan američki rat za nezavisnost.

1863. – Rođen je Richard Felton Outcault, američki strip crtač i scenarist, najpoznatiji kao autor serije The Yellow Kid i Buster Brown, zahvaljujući kojima je stekao reputaciju oca modernog stripa.

1897. – Rođen je bosanskohercegovački istoričar Vasa Čubrilović, najmlađi učesnik atentata na austrugarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda 1914. u Sarajevu, profesor Beogradskog univerziteta. Kao đak je pristupio organizaciji “Mlada Bosna”, a zbog učešća u Sarajevskom atentatu osuđen je na 16 godina robije i do sloma Austro-Ugarske u Prvom svjetskom ratu bio je u zatvoru. U Drugom svjetskom ratu je zatvoren u logor na Banjici. Studirao je filozofiju na Beogradskom univerzitetu, gdje je doktorirao 1927. Između dva svjetska rata je pripadao progresivnom krilu Zemljoradničke stranke, a poslije oslobođenja zemlje bio je direktor Balkanološkog instituta i ministar u vladi Jugoslavije. Bio je istoričar sa izrazitim darom za sintezu, što je osnovna odlika njegovih oko 70 knjiga i studija. Djela: “Bosanski ustanak 1875 – 1878”, “Poreklo muslimanskog plemstva u Bosni i Hercegovini”, “Prvi srpski ustanak i bosanski Srbi”, “Politička prošlost Hrvata”, “Istorija političke misli u Srbiji devetnaestog veka”, “Odabrani istorijski radovi”.

1898. – Umro je engleski pisac i matematičar Lewis Carroll, čiju prozu odlikuju humor i fantastika, po čemu je blizak potonjem nadrealizmu. Djela: “Alisa u zemlji čuda”, “Kroz ogledalo”.

1912. – Rođen je pisac Milorad Panić – Surep, čiju poeziju odlikuje lirizam, muzikalnost i kompoziciona koherentnost. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i između dva svjetska rata bio je novinar, a u Narodnooslobodilačku borbu je stupio 1941. Poslije Drugog svjetskog rata bio je direktor Zavoda za zaštitu spomenika kulture Srbije, Narodne biblioteke i Muzeja revolucije Jugoslavije. Djela: zbirke pjesama “Vetar zviždi”, “Prosto”, “Ti dolaziš”, “Ada”, “Žito”, “Svetlost zemaljska”, “Jasika”, “Od sene i opomene”, poema “Mesec i pruće”, ljetopis “Kad su živi zavideli mrtvima”, studija “Filip Višnjić – pesnik bune”.

1943. – u Kazablanki počela konferencija lidera savezničkih snaga u Drugom svjetskom ratu Roosevelta, Churchilla i De Gaula. Na konferenciji koja je završena 26. 1. zaključeno da sile Osovine moraju bezuslovno kapitulirati i preciziran je datum iskrcavanja saveznika u Italiji.

1953. – Narodna skupština Jugoslavije izglasala je ustavni zakon kojim je uvedeno društveno vlasništvo i samoupravljanje proizvođača. Umjesto vlade i ministarstava uvedena su izvršna vijeća i državni sekretarijati. Prvi predsjednik Saveznog izvršnog vijeća postao Josip Broz Tito.

1957. – Umro je američki filmski glumac Humphrey Bogart, dobitnik nagrade “Oskar” 1951. za film “Afrička kraljica”, koga je tek posmrtni mit potvrdio kao jednu od najvećih glumačkih ličosti u istoriji filma. Ostali filmovi: “Kazablanka”, “Malteški soko”, “Duboki san”, “Blago Sijera Madre”, “Rt Largo”, “Imati i nemati”, “Pobuna na Kejnu”, “Bosonoga kontesa”, “Časovi očaja”, “Težak pad”.

1964. – Rođen je američki rock muzičar i tekstopisac Dave Grohl (Nirvana, Foo Fighters).

1969. – Lansiran je sovjetski “Sojuz 4”, dan kasnije “Sojuz 5”, da bi potom prvi put u orbiti oko Zemlje dva vasionska broda s ljudskom posadom bila spojena.

1977. – Umrla je američka književnica francuskog porijekla Anais Nin, čiji su dnevnici remek-djelo samoanalize i zanimljivo svjedočanstvo o modernoj boemiji. Osnovna tema njenih romana je traganje za vlastitim identitetom, a pisala je i po narudžbini erotske priče za kolekcionare erotike. Djela: romani “Požarne ljestve”, “Kuća incesta”, “Zavođenje Minotaura”, “Djeca albatrosa”, “Špijun u kući ljubavi”, zbirka priča “Pod staklenim zvonom”, priče “Venerina delta”, “Ptičice”, studije “D. H. Lorens”, “Neprofesionalna studija”, “Roman budućnosti”.

1980. – Generalna skupština UN-a odobrila je prijedlog poziva za hitno povlačenje stranih vojnika iz Afganistana, nakon Sovjetske invazije u decembru 1979.

1988. – Umro ruski političar Georgij Maksimilijanovič Maljenkov, koji je 1953. na položaju premijera naslijedio preminulog Josifa Staljina. U februaru 1955. dao je ostavku i postao jedan od potpredsednika u vladi Nikolaja Bulganjina, a u junu 1957. je smijenjen s funkcije u vladi i isključen iz Politbiroa i Centralnog komiteta vladajuće Komunističke partije SSSR pod optužbom da je učestvovao u zavjeri za obaranje Nikite Hruščova.

1991. – U Tunisu su ubijena tri bliska saradnika Jasera Arafata, uključujući Abu Ijada, jednog od osnivača Palestinske oslobodilačke organizacije, što je nanijelo ogromnu štetu PLO, jer je bilo očito da je atentator blizak vrhu te organizacije.

1992. – U okviru Vanceovog plana za Krajinu u Jugoslaviju stigla prva grupa pripadnika UN. Kasnije je na osnovu rezolucije Savjeta bezbjednosti UN raspoređeno oko 19.000 “plavih šljemova” u Kninskoj krajini, Lici, Kordunu, Baniji, zapadnoj Slavoniji i u Sremsko-baranjskoj oblasti.

2000. – Vlatko i Marjan Kupreškić, Vladimir Šantić i Drago Josipović proglašeni su krivim pred Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu za masakr 116 Bošnjaka u Ahmićima 1993. Osuđeni su na zatvorske kazne od pet do 25 godina. Kupreškići su 23. 10. 2001. proglašeni nevinim i oslobođeni, a ostaloj dvojici kazna smanjena.

2008. – Umro je Anhel Gonsales jedan od najvećih španskih pjesnika i pripadnik generacije književnika poznatih po borbi protiv diktature Francisca Franca.

2009. – Umro je istaknuti jugoslovenski vajar Dušan Džamonja. Stvaralaštvo Dušana Džamonje u ostavilo je trajan biljeg u spomeničkoj arhitekturi Jugoslavije. Neki od od njegovih spomenika su Spomenik revolucije na Mrakovici (Prijedor), Spomenik revoluciji u Moslavini (Podgarić), Spomen kosturnica palih jugoslovenskih boraca (Italija).

2011. – Predsjednik Tunisa, Zine el Abidine Ben Ali, napušta zemlju nakon vala nasilnih protesta zbog policijske represije i siromaštva, te bježi u Saudujsku Arabiju.

(AbrašMEDIA)