Danas je nedjelja, 5. novembar/studeni, 309. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1499. – Objavljen Catholicon (napisan 1464), prvi bretonski, ali i francuski rječnik.
1556. – Mogulska je vojska pobijedila hinduse kod Delhija, pa je Indijom zavladao car Akbar Veliki.
1605. – U Londonu je otkrivena Barutna urota, kojom je Guy Fawkes navodno htio dići u zrak engleski parlament.
1630. – Mirovnim sporazumom u Madridu okončan Anglo-španski rat, u kojem su Španija i njena saveznica Austrija poražene na moru i kopnu. Na strani Engleske borili su se Francuzi i Holanđani.
1879. – Umro je škotski fizičar James Clerk Maxwell. U oblasti elektromagnetizma formulisao je tzv. “Maxwelove jednačine”, stvorio elektromagnetsku teoriju svjetlosti, dao teorijski osnov radio-talasa i radio-tehnike, matematički formulisao mnoge pronalaske Michaela Faradaya, razvio talasnu teoriju svjetlosti i elektromagnetsku teoriju etera.
1907. – Zagreb dobio električnu javnu rasvjetu.
1911. – Nakon što je 29. septembra objavila rat Osmanlijskom carstvu Italija anektirala osmanlijske pokrajine u današnjoj Libiji: Tripolitaniju i Kirenaiku.
1912. – Na predsjedničkim izborima u SAD-u pobijedio demokrat Woodrow Wilson i tako postao 28. predsjednik SAD-a.
1914. – Britansko carstvo i Francuska objavili rat Osmanlijskom carstvu u Prvom svjetskom ratu.
1914. – Pod komandom generala Oskara Poćoreka u Prvom svjetskom ratu počela austrougarska ofanziva na Srbiju, okončana slomom austrougarske vojske i njenim bjekstvom preko Drine polovinom decembra 1914. Pobjede srpske vojske na Ceru i Kolubari prvi su veliki uspjesi saveznika nad Centralnim silama u Prvom svjetskom ratu, a poslije ponižavajućeg poraza Poćorek je penzionisan.
1917. – Oktobarska revolucija: u Tallinnu vođa komunista Jaan Anvelt predvodio revolucionare u zbacivanju Privremene ruske vlade. (Pošto su Estonija i Rusija još uvijek koristile julijanski kalendar, u naknadnim spominjanjima ovog perioda navodi se datum 23. oktobar.)
1928. – U Drezdenu počeo Četvrti kongres Komunističke partije Jugoslavije koji je zaključio da je vrijeme za revolucionarne prevrate u Evropi u okviru kojih treba izvesti balkansku revoluciju i stvoriti balkansku federaciju. Prihvaćeno je i gledište o socijaldemokratiji kao “blizancu fašizma” s kojom treba prekinuti svaku saradnju.
1930. – Rođen je jugoslovenski glumac Bora Todorović.
1937. – Adolf Hitler održao tajni sastanak i iznio svoje planove o stjecanju prostora za život za Nijemce.
1941. – Rođen je Art Garfunkel, američki pjevač, tekstopisac, gitarist i glumac (Simon & Garfunkel).
1943. – U Jajcu u Drugom svjetskom ratu osnovana Telegrafska agencija nove Jugoslavije – TANJUG. Ideju je uoči Drugog zasjedanja AVNOJ-a dao Moša Pijade, a prvi direktor je bio Vladislav Ribnikar. Tanjug je do dolaska u Beograd krajem 1944, sa skromnom opremom, stalno bio u pokretu i oglašavao se iz Drvara, sa Visa, iz Valjeva i Aranđelovca, odakle je 20. oktobra 1944. javio da je Beograd oslobođen.
1950. – Korejski rat: britanske i australijske snage iz 27. britanske komonveltske brigade zaustavile napredovanje kineske 117. divizije tokom bitke kod Pakchona.
1955. – Nakon što je u Drugom svjetskom ratu bila uništena, ponovo otvorena Bečka državna opera izvedbom Beethovenove opere Fidelio.
1956. – Britanski padobranci izveli desant na Port Said tokom britansko-francusko-izraelske agresije na Egipat, a Sovjetski Savez je zapretio da će upotrebiti rakete ukoliko Francuzi i Englezi ne prihvate prekid vatre.
1969. – SAD lansirale prvi svemirski brod u pravcu Marsa, ali je zbog tehničkih grešaka misija “Marinera 3” pretrpjela neuspjeh.
1989. – Umro je Adem Čejvan, bosanskohercegovački pozorišni i filmski glumac.
1989. – Umro je američki pijanista Vladimir Horovic, jedan od najvećih majstora klavira svih vremena. SSSR je napustio 1925, a kad se prvi put vratio 1986. održao je trijumfalne koncerte u Moskvi i Lenjingradu.
1991. – Predsjednici Srbije i Crne Gore Slobodan Milošević i Momir Bulatović su u Hagu, na Međunarodnoj konferenciji o Jugoslaviji, odbacili četvrtu verziju Sporazuma za opšte rješenje jugoslovenske krize koju su ponudili međunarodni posrednici.
1994. – Umro je Milan Mladenović, frontmen jugoslavenske rock-grupe Ekatarina Velika (EKV).
2001. – Hrvatska policija otvorila na uvid 39.000 dosijea Službe za zaštitu ustavnog poretka (SZUP), koji su nastali praćenjem policijskih neistomišljenika u doba vladavine Hrvatske demokratske zajednice (HDZ).
2003. – Umro je bosanskohercegovački glumac Zaim Muzaferija.
2004. – Završeno iskopavanje u masovnoj grobnici Kevljani, a konačan broj ekshumiranih skeleta je 456. U grobnici, otkrivenoj 13. avgusta, pronađeno je 40-ak čitljivih ličnih dokumenata Bošnjaka i Hrvata koji su 1992. godine bili zatvorenici u logoru Omarska.
2006. – Bivši irački diktator Saddam Hussein osuđen na smrt vješanjem, koje je izvršeno 30. decembra iste godine.
2007. – Prvi kineski lunarni satelit Chang’e 1 ušao u orbitu oko Mjeseca.
2013. – Indija lansirala Mars Orbiter Mission (ili Mangalyaan), svoju prvu međuplanetarnu sondu.
2013. – Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine objavila prve preliminarne rezultate popisa stanovništva u BiH 2013. Prema toj publikaciji, u Bosni i Hercegovini popisane su 3.791.662 osobe.
(AbrašMEDIA)