Danas je četvrtak, 6. jul/srpanj, 187. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1415. – U Konstanci na lomači kao jeretik spaljen češki vjerski reformator i propovjednik Jan Hus, reformator češkog jezika i pravopisa, rektor Univerziteta u Pragu, borac protiv njemačkog uticaja u Češkoj. Žigosao je visoko sveštenstvo rimokatoličke crkve zbog besramnog bogaćenja i zloupotreba vjere i u borbi za reformu crkve je stekao mnoštvo pristalica, uključujući češkog kralja Vaclava Četvrtog. Papa ga je osudio kao jeretika 1410. i bacio na njega anatemu.
1533. – Umro je italijanski pisac Ludovico Ariosto, čiji je viteški ep “Bijesni Orlando”, s motivom ljubavnog ludila junaka Orlanda iz doba Karla Velikog, najblistaviji poetski izraz duha, moralnih i umjetničkih tendencija italijanske renesanse. Ostala djela: komedije “Negromant”, “Kasarija”, lirske pjesme, satire.
1535. – Pogubljen je engleski humanista i državnik Thomas More, rodonačelnik utopijskog socijalizma, pisac socijalnih, istorijskih i teoloških spisa. Od 1529. do 1532. bio je lord-kancelar kralja Henryja Osmog, ali je zbog odbacivanja crkvene reformacije i odbijanja da prizna kralja za crkvenog poglavara, osuđen na smrt i pogubljen. U političko-filozofskom romanu “Utopija”, objavljenom na latinskom jeziku 1516. godine, opisao je ekonomsku bijedu Engleske, podvrgavši oštroj kritici privatnu svojinu, posebno veleposjedničko zahvatanje zemlje seljaka i eksploataciju u kapitalističkim manufakturama. Tome nasuprot, naslikao je zamišljeno ostrvo “Utopiju”, idealnu komunističku državu sa savršenim društvenim i političkim sistemom.
1600. – Pod vlaškim princem Mihailom Hrabrim, rumunske pokrajine Vlaška, Transilvanija i Moldavija su se prvi put nakratko ujedinile.
1809. – Francuzi su uhapsili papu Pija Sedmog, koji je ekskomunicirao iz rimokatoličke crkve francuskog cara Napoleona Prvog Bonapartu.
1827. – Rusija, Velika Britanija i Francuska su u Londonu potpisale sporazum kojim su priznale autonomiju Grčke i složile se da izvrše pritisak na Otomansko carstvo da potpiše primirje s grčkim ustanicima.
1838. – Rođen je hrvatski filolog i slavist Vatroslav Jagić.
1854. – Umro je njemački fizičar Georg Simon Ohm, koji je otkrio odnos struje elektromotorne sile i otpora u električnom kolu, nazvan prema njemu Omov zakon. Dao je znatan doprinos akustici, optici kristala i matematici. Jedinica za mjerenje električnog otpora u međunarodnom sistemu mjera njemu u čast je nazvana “om”.
1885. – Francuski biolog i hemičar Louis Pasteur je prvi put uspješno primijenio vakcinu protiv bjesnila na ljudskom biću, ubrizgavši je devetogodišnjem Josephu Meisteru iz Alzasa, koga je ujeo bijesan pas.
1893. – Umro je francuski pisac Henri René Albert Guy de Maupassant, jedan od najizrazitijih predstavnika evropskog naturalizma. Napisao je oko 300 pripovijedaka i šest romana, pisao je i pozorišne komade, putne bilješke, pjesme. Služio se objektivističkim metodom, pri čemu je ljudsku sebičnost opisivao ironično, katkad satirično. Dela: romani “Jedan život”, “Nova banja”, “Pjer i Žan”, pripovijetke “Strasti”, “Naličja”, “Zamke”, “U ratu”, “Vodom”.
1907. – Rođena je meksička slikarka realizma, kubizma i nadrealizma, Frida Kahlo.
1908. – U Otomanskom carstvu počela mladoturska revolucija pod vođstvom mlađih oficira i intelektualaca nezadovoljnih vladom sultana Abdula Hamida Drugog, koji su kao cilj označili uspostavljanje ustavnog režima. Pod pritiskom ustanika sultan je pristao na parlamentarnu-demokratsku državu na osnovu ustava iz 1876, ali je zbačen kad je 1909. pokušao prevrat. Mladoturci su prije dolaska na vlast seljacima obećali državnu, crkvenu i dio spahijske zemlje, ukidanje desetka i otkupnog sistema, a neturskim nacijama široku nacionalnu i kulturnu autonomiju, što nisu ispunili. Seljaci su ostali bez zemlje, a tlačenje neturskih nacija je pojačano, što je ubrzalo izbijanje Prvog balkanskog rata 1912. i protjerivanje Turaka s Balkana.
1918. – Lijevi eseri u Moskvi ubijaju njemačkog ambasadora Wilhelma von Mirbacha čime počinje tzv. treća ruska revolucija, odnosno neuspjeli pokušaj rušenja boljševičke vlasti.
1923. – Zvanično je proglašeno osnivanje SSSR, na osnovu odluke Prvog svesaveznog kongresa sovjeta krajem 1922.
1928. – U New Yorku održana premijera filma “Svjetla New Yorka”, prvog zvučnog filma u istoriji kinematografije.
1935. – Rođen je tibetanski vjerski vođa Dalaj Lama, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1989.
1937. – U bici kod Brunete u Španskom građanskom ratu je – prema zvaničnoj verziji – poginuo srpski revolucionar Blagoje Parović “Šmit”, politički komesar 13. internacionalne (francuske) brigade, jedan od najistaknutijih rukovodilaca Komunističke partije Jugoslavije prije Drugog svjetskog rata.
1938. – Seth Barnes Nicholson otkrio Jupiterov mjesec Lisiteju.
1945. – Nikaragva postala prva država koja je formalno prihvatila Povelju UN.
1962. – Umro je američki pisac William Faulkner, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1949, koji je bio zaokupljen problemom zla. Prikazao je društvenu istoriju američkog Juga, degeneraciju i propadanje starosjedilačke gospoštine i surovost i bezobzirnost došljaka. Bio je hroničar propadanja, poročnosti, izopačenosti i svireposti. Djela: romani “Sartoris”, “Buka i bijes”, “Svjetlost u avgustu”, “Komarci”, “Medvjed”, “Konjički gambit”, “Uljez u prašinu”, “Divlje palme”, “Vojnikova plata”, “Starac”, “Gospodska kuća”, “Rekvijem za iskušenicu”, “Lupeži”, “Utočište”, pripovijetke “Svetilište”, “Nepobijeđeni”.
1964. – Britanski protektorat u Africi Njasalend je pod nazivom Malavi postao nezavisna država u okviru Britanskog komonvelta.
1969. – Rođen je bosanskohercegovački režiser Dino Mustafić.
1967. – U Nigeriji je buknuo građnski rat, okončan u januaru 1970. porazom oružanih snaga provincije Bijafra koja je pokušala da se otcijepi.
1971. – Umro je američki muzičar Louis “Satchmo “Armstrong, najveći trubač u istoriji džeza. Tokom karijere duge više od pola vijeka se proslavio i kao pjevač neponovljivog hrapavog i toplog glasa, a mnogobrojne turneje širom svijeta, uključujući Beograd, donijele su mu nezvaničnu titulu “ambasadora dobre volje”. Snimio je i više filmova u kojima je takođe iskazao raskošni talenat izuzetnog zabavljača.
1988. – U najvećoj nesreći od početka eksploatacije nafte na moru od eksplozije naftne platforme “Piper Alpha” u britanskom sektoru Sjevernog mora poginulo je 167 ljudi.
1999. – SFOR uhapsio predsjednika Narodne stranke RS i narodnog poslanika Radoslava Brđanina na osnovu tajne otpužnice za zločine protiv čovječnosti počinjene od 1992. do 1995. godine u oblastima Sanskog Mosta i Prijedora.
2003. – Oko 51 odsto Korzikanaca izjasnilo se na referendumu protiv prijedloga Vlade Francuske da ovo ostrvo dobije veću autonomiju u odnosu na centralnu vlast.
2004. – Mitar Vasiljević prebačen u zatvor u Austriju, na izdržavanje kazne od 16 godina zatvora na koju je osuđen zbog pomaganja i podržavanja progona i ubistva petorice Bošnjaka iz Višegrada 7. juna 1992. godine.
2012. – Bivši argentinski diktator Jorge Rafael Videla osuđen je na 50 godina zatvora zbog krađe beba od zatvorenika tokom vladavine vojne hunte i njenog rata protiv ljevičarskih disidenata. Videla je na čelu Argentine bio od 1976. do 1981. godine. Za vrijeme vladavine vojne hunte stradalo je oko 13.000 ljudi.
(AbrašMEDIA)